سوربیتول چیست و آشنایی با مهم ترین ویژگی های آن

حتما تا کنون بر روی محصولاتی که خریداری کرده اید با برچسب بدون قند مواجه گشته اید. این محصولات معمولا دارای شیرین کننده هایی مانند سوربیتول می باشند که به عنوان جایگزین شکر در این محصولات مورد استفاده قرار می گیرند سوربیتول نوعی کربوهیدرات با نام الکل قند Sugar alcohol و یا پلی ال می باشد که مقدار کالری این ماده حدود یک سوم شکر است اما چیزی حدود 60 درصد خاصیت شیرین سازی ای بیشتری دارد محصول فوق به دو صورت پودری و مایع در بازار وجود دارد که فرم مایع در مقایسه با نوع پودری بیشتر استفاده می شود.  در ادامه با این ماده بیشتر آشنا خواهید شد.

سوربیتول چیست؟

سوربیتول (sorbitol) با فرمول شیمیایی C6H14O6 یک شیرین کننده مصنوعی جایگزین شکر است. نوعی کربوهیدرات با نام دیگر الکل قند که کالری آن یک سوم شکر است، اما قدرت شیرین سازی آن 60% شکر است. سوربیتول در خوراکی های بدون قند یا داروهای ضد سرفه کاربرد دارد. این شیرین کننده مصنوعی را از واکنش کاهش گلوکز تهیه می کنند.

خواص فیزیکی :

همانطور که در شکل زیر نیز مشهود است ، در ساختار این ماده هیچگونه گروه کربونیلی ای ندارد و بیش از یک گروه هیدروکسیل در آن مشاهده می گردد. بنابراین سوربیتول را جز خانواده ی پلی ال ها تقسیم بندی می نمایند. پروپیلن گلیکول، گلیسیرین و بسیاری از الکل های دیگر نیز به دلیل همین خاصیت جز خانواده ی پلی ال ها می باشند و شامل حال این تقسیم بندی می گردند.

سوربیتول قابلیت انحلال پذیری زیادی در آب دارد و به مقدار اندک نیز در اتانول حل می گردد.sorbitol با نام های دیگری از قبیل گلوسیتول (Glucitol ) و سوربیلاکس ( Sorbilax) نیز شناخته می شود.

سوربیتول دارای چیزی حدود 60 درصد قند و کمتر از 30 درصد کالری می باشد (2.6 کالری در هر گرم که در مقایسه با شکر( 4 کالری در هر گرم ) بسیار ناچیز است. همین امر موجب جایگزینی این ماده با شکر در بعضی محصولات غذایی شده است).

مشخصات فیزیکی این ماده را در جدول زیر می توانید مشاهده نمایید:

فرمول شیمیایی	C6H14O6
جرم مولکولی	182.17 g/mol
دانسیته	1.49 g/cm³
نقطه ی جوش	296 °C

تولید سوربیتول:

این شیرین کننده را می توان از واکنش کاهش گلوکز تولید کرد. که در طی آن, گروه آلدهید به گروه هیدروکسیل تبدیل می شود. این واکنش نیاز به NADH به عنوان کاتالیزگر دارد. کاربرد اصلی این ترکیب در تهیه ی اسید اسکوربیک (ویتامین C) و فعال کننده های سطح است. این ماده در صنایع غذایی، دارویی و آرایشی نیز کاربرد دارد.برای تهیه ی این ترکیب محلول 50 درصد دکستروز را توسط آب تقطیر شده گرم تهیه می کنند.

سپس یک پارت از پودر نیکل کاملا آسیاب شده و 4 پارت خاک رس را توسط مخلوط کن با محلول مذکور مخلوط می نمایند. مایع آبکی به دست آمده را به داخل راکتور پیوسته ی تحت فشار 100-125 اتمسفر منتقل می کنند. گاز هیدروژن متراکم تحت فشار تقریبی 175 اتمسفر در داخل راکتور قرار دارد. درجه حرارت واکنش ممکن است بین 120-210 درجه سانتی گراد متغیر باشد. زمان واکنش حدود 1 تا 2 دقیقه می باشد. محصول راکتور را به مرحله ی شست و شو انتقال می دهند و هیدروژن اضافی جهت فشرده شدن مجدد، دوباره به جریان می افتد. مایع آبکی خارج شده از راکتور را فیلتر می کنند و کاتالیست جدا شده جهت مصرف دوباره مجددا اصلاح و احیا می شود.

محلول  فیلتر شده را از میان رزین های یونی (آنیونی و کاتیونی) عبور می دهند تا کاتیون ها و آنیون های فلزی به ترتیب جذب شوند. محلولی که این چنین به دست می آید خالص شده و به وسیله ی کربن فعال رنگبری و متعاقبا فیلتر می نمایند. در نهایت محلول به دست آمده توسط یک تبخیر کننده در درجه ی حرارت 95 درجه ی سانتی گراد تغلیظ نموده و به سوربیتول 70 درصد تبدیل می نمایند.

خرید سوربیتول

کاربردهای سوربیتول

این ماده حدود 60 درصد شیرین تر از شکر می باشد و حدود 35 درصد کالری ای کمتر نسبت به شکر در هر گرم دارد.

اما مزیت های استفاده از سوربیتول به کالری اندک آن محدود نمی گردد.

 در سال 1920 مطالعات عمده ای بر روی افراد دیابتیک و تاثیر سوربیتول بر روی قند خون این افراد مورد مطالعه قرار گرفت.  مطالعات انجام گرفته در دو قسمت و بر روی سلامت دهان و قند خون مورد مطالعه قرار گرفت.

صنایع غذایی

سوربیتول در محصولات بدون شکر مانند آدامس های جویدنی در برند های معتبری مانند اکسترا، اوربیت و تریدنت مورد استفاده قرار می گیرد. در شیرین سازی شربت های دارویی مانند شربت ضد سرفه از سوربیتول کمک می گیرند. کوکی ها و شکلات های بدون قند نیز حاوی سوربیتول به عنوان شیرین کننده می باشند.

از این محصول به عنوان شیرین کننده در انواع شکلات ها، آبنبات ها ، پاستیل ها و… نیز به وفور استفاده می شود.

سوربیتول و لاغری

الکل های شیرین در بعضی از افراد می توانند بسیار مفید باشند. این مواد به دلیل میزان کم کالری تولیدی توسط آن ها در افراد چاق موجب کاهش وزن می گردد. محصول فوق 60% شیرینی ساکارز را دارد و یک سوم کمتر از ساکارز کالری دارد  بنابراین یک گزینه ایده آل برای تامین قند مورد نیاز بدن در افرادی محسوب می شود که قصد کاهش وزن دارند.نکته مهم این است که مصرف مقادیر بالای شیرین کننده های مصنوعی نظیر این ماده می تواند نتیجه عکس داده و باعث چاقی شود.

تاثیر بر دیابت:

به دلیل شاخص قند پایینی که  در sorbitol وجود دارد، می توان آن را برای افراد دیابتیک مفید دانست.

در برخی از مطالعات حیوانی که بر روی موش های آزمایشگاهی صورت گرفت نشان می دهد که این حیوانات پس از مصرف سوربیتول دچار کاهش وزن، کاهش سطح گلوکز خون و تحمل گلوکزی بالا شدند. که همین امر مصرف این ماده و مفید بودن آن در افراد دیابتیک را نیز تایید نمود.

سلامت دهان:

مطالعات نشان می دهد محصول مذکور سبب پوسیدگی دندان نمی گردد. وجود این ماده در محصولاتی مانند آدامس و جویدن آن موجب افزایش ترشح بزاق و جلوگیری از رشد باکتری ها در دهان می شود. همین امر موجب گردیده تا از الکل قند به جای شکر در این محصولات استفاده شود. از جمله الکل قند های پر مصرف در تهیه و ساخت آدامس ها می توان به زایلیتول و سوربیتول اشاره نمود.

الکل قندهایی مانند زایلیتول و اریترول مانع از رشد باکتری های دهان که سبب پوسیدگی دندان ها می گردند می شود. با این که میزان مقاومت سوربیتول در برابر رشد باکتری ها به اندازه ی سایر الکل قند ها نمی باشد اما میزان پوسیدگی دندان در اثر مصرف این ماده نسبت به شکر بسیار اندک است. بنابراین طبق یافته های بالا سازمان غذا و داروی آمریکا FDA این محصول و سایر الکل قند ها را جز مواد مفید برای سلامتی دهان و دندان طبقه بندی می نماید.

سازمان ایمنی مواد غذایی اروپا (EFSA) درباره ی سلامتی مواد پلی ال در گزارش سال 2011 خود به این نکته اشاره کرد که مصرف آنها با کمک خنثی کردن میزان اسیدیته پلاک دندان ها و هم چنین تعمیر مینای دندان می توانند به سلامت دندان ها کمک کنند. EFSA هم چنین صحت این موضوع را تایید کرد که پلی یول ها در مقایسه با شکر تاثیر کمتری بر روی میزان قند خون دارند.

سوربیتول در پزشکی:

در کاربری های پزشکی از سوربیتول به صورت مایع در تولید داروهای ضد یبوست استفاده می کنند. این ترکیب با رساندن آب به روده ی بزرگ و تحریک آن به عنوان یک عامل ضدیبوست عمل می کند و به خصوص برای افراد سالمند قابل استفاده است. هر چند مصرف آن بدون تجویز پزشک توصیه نمی شود. این ماده در بسیاری از میوه های خشک مانند آلو و کشمش وجود دارد و از این جهت استفاده از مواد خشکبار به هنگام پیدا کردن یک چنین مشکلات گوارشی توصیه می شود. از ترکیب فوق همچنین در محیط کشت باکتری مورد استفاده قرار می گیرد. از دیگر کاربردهای دارویی این ترکیب می توان به تولید کپسول های ژله ای دارو برای ذخیره دوزهای مجاز دارو مایع استفاده کرد.خواص شیرین کنندگی آن باعث میشود تا از این ترکیب به عنوان شیرین کننده کم کالری، به خصوص در محلول های دارویی استفاده شود.

خاصیت ضد یبوست:

همانطور که در بالا نیز ذکر شد سوربیتول می تواند با رساندن آب به روده ها ، به عنوان یک ملین عمل نماید. ملین ها می توانند در فرد ایجاد عادت نمایند در نتیجه مصرف آن ها باید با توجه به نظر پزشک مصرف گردد.

اگر آلرژی دارید ، قبل از مصرف این دارو این موضوع را با پزشک خود در میان بگذارید ، اگر عادت روده شما در 2 هفته گذشته به طور ناگهانی تغییر کرده است ، یا دچار حالت تهوع ، استفراغ یا درد معده هستید ، هرگز بدون تجویز پزشک از ملین ها استفاده نکنید.

دوز مصرفی توسط پزشک مشخص می گردد اما به طور میانگین به مقدار زیر می باشد:

• دوز معمولی بزرگسالان:

خوراکی: 30 تا 150 میلی لیتر (محلول 70٪) یک بار.

رکتال: 120 میلی لیتر (محلول 25٪ تا 30٪)  یک بار.

• دوز معمول برای کودکان :

2 تا 11 سال:
خوراکی: 2 میلی لیتر / کیلوگرم (محلول 70٪) یک بار.
رکتال: 30 تا 60 میلی لیتر (محلول 25٪ تا 30٪) یک بار.

بزرگتر یا مساوی 12 سال:
خوراکی: 30 تا 150 میلی لیتر (محلول 70٪) یک بار.
رکتال: 120 میلی لیتر (محلول 25٪ تا 30٪)  یک بار

سوربیتول برای پوست

یکی از خواص بسیار مهم سوربیتول حفظ رطوبت و ملین بودن آن است و همین امر باعث شده است که از آن در تولید داروهای ضد یبوست ، مواد آرایشی بهداشتی و مراقبت شخصی به صورت گسترده ای استفاده شود.

سوربیتول به کار گرفته شده در محصولات مراقبت شخصی ، وظیفه حفظ رطوبت پوست و جلوگیری از خشکی پوست را بر عهده دارد که به خوبی آن را انجام می دهد. از معمولترین کاربردهای این ترکیب می توان به استفاده در ساخت مرطوب کننده ها ، صابون حمام ، شوینده ها و پاک کننده ها اشاره کرد . جاذب رطوبت ماده ای است که قابلیت جذب رطوبت از محیط های مختلف مانند هوا را داشته و معمولا در ساختار مولکولی خود دارای چند گروه آبگریز است.

کاهش قند خون:

همانند سایر الکل قند ها (به جز اریترول) محصول فوق نیز حاوی کالری به فرم کربوهیدرات می باشد.این ماده به آرامی و به صورت ناقص توسط روده ی کوچک جذب می شود. سپس باقی مانده ی این محصول به روده ی بزرگ می رود. در آنجا بازده متابولیسمی محصول پایین تر و مقدار کالری آزاد شده کمتر می باشد. به همبن دلیل مصرف این محصول در مقایسه با مصرف همین مقدار از شکر، ترشح انسولین را کاهش می دهد و در نتیجه باعث کاهش سطح گلوکز خون می شود

برای خرید سوربیتول با ما از طریق شماره های درج شده  در سایت تماس حاصل فرمایید.