محصولات پتروشیمی ترکیباتی هستند که از که محصولات نفتی تولید می شوند. مثالهایی از محصولات پتروشیمی ها پلاستیک ها، لاستیک ها، رنگ ها، حلا ها و شوینده ها هستند. در واقع آنچه در پتروشیمی ها اتفاق می افتد تبدیل نفت و گاز خام به محصولات روزمره است.
محصولات پتروشیمی مخلوطی از هیدروکربن ها هستند، در حالیکه مواد خام برای تولید این محصولات هیدروکربن های خالص هستند که جدا شده و به ترکیبات مطلوبی مانند پلیمرها، حلال ها و سورفکتانت ها تبدیل می شوند. این عملیات معمولا در چند مرحله صورت می گیرند که می توان به صورت زیر آن ها را دسته بندی نمود:
- خوراک ها (نسل اول)
- مواد میانی (نسل دوم)
- محصولات نهایی (نسل سوم)
محصولاتی شبیه به محصولات پتروشیمیایی مانند سلولز، لاستیک طبیعی، رزین های طبیعی، نایلون 11 و اتانول با منشا گیاهی در دسته مواد پتروشیمی قرار نمی گیرند زیرا منشا نفتی ندارند.
ترکیبات غیر هیدروکربنی که از نفت حاصل می شوند مانند هیدروژن، کربن مونواکسید، کربن دی اکسید، کربن و گوگرد را می توان به آسانی مواد پتروشیمی نامید. هیدروژن، نیتروژن و اکسیدهای کربن که از ریفرمینگ بخار و اکسیداسیون جزئی نفتا به دست می آیند نیز محصولات پتروشیمی هستند. این مواد برای تولید آمونیاک، اوره، ملامین، کود و غیره مورد استفاده قرار می گیرند.
در شکل زیر نوع دیگری از دسته بندی این مواد را می توان مشاهده نمود:
خوراک ها
خوراک ها هیدروکربن های خامی هستند که از پالایش نفت خام توسط تقطیر و فرآیندهای گرمایی و کاتالیستی به دست می آیند. به عنوان مثال هیدروکربن های گازی و نفتا از تقطیر اتمسفری نفت خام حاصل می شوند. به طور مشابه بنزن ، تولوئن و زایلن که از ریفورمینگ کاتالیستی و کراکینگ کاتالیستی حاصل می شوند، مواد اصلی برای تولید محصولات نسل دوم (مواد میانی) هستند.
بنزن ، تولوئن ، زایلن و سایر آروماتیک ها به عنوان محصولات جانبی از سایر فرآیندهای پتروشیمی نیز بدست می آیند. از این رو خوراک لازم برای واحدهای پتروشیمی یا مستقیما از پالایشگاه ها تامین می شوند و یا از سایر فرآیندها بدست می آیند. گاز طبیعی و محصولات پالایشگاه منابع اصلی برای تامین خوراک پتروشیمی ها هستند.
مواد میانی (ترکیبات میانی)
کراکینگ حرارتی اتان، پروپان، بوتان و نفتا تولید گاز ، اولفین ها (اتیلن، پروپیلن، بوتیلن ها، استیلن و غیره) و مایعات (بنزن ، تولوئن، زایلن و غیره) می کند. اولفین ها مواد اولیه (مونومرها) برای واحدهای پلی اولفین هستند. اولفین ها همچنین با سایر ترکیبات هیدروکربنی و یا غیر هیدروکربنی برای تولید وینیل کلراید، اتیلن گلیکول، اتیلن اکساید و غیره واکنش می دهند و این ترکیبات مواد اولیه برای تولید پلیمرهای مختلف هستند.
در شکل زیر دسته بندی به شکل جزئی تری صورت گرفته و آروماتیک ها جزو مواد پایه قرار داده شده اند.
محصولات نهایی
با استفاده از ترکیبات واسطه فوق انواع پلاستیک ها، لاستیک، الیاف، حلال، رنگ و غیره تولید می شوند. واکنش های پلیمریزاسیون، این مونومرها یا واسطه ها را به پلیمرهای مختلف ، محصولات رزینی و مایع تبدیل می کنند. پلاستیک ها به عنوان محصول نهایی به صورت گرانوله، اکسترودی، پودر، قرص و غیره از واحد خارج می شوند. این پلاستیک ها سپس توسط دستگاه های تزریق، قالب گیری و غیره به محصولاتی مانند کیسه، فیلم، مبلمان و غیره تبدیل می شوند. واکنش های شیمیایی مختلفی در فرآیندهای پتروشیمیایی نقش دارند که بسیاری از آنها کاتالیستی و تحت تاثیر گرما هستند.
مواد پتروشیمی در چه حوزه هایی به کار برده می شوند ؟
حوزه سلامتی
داروهایی مانند استیل سالیسیلیک اسید (تسکین دهنده درد) ، آنتی هیستامین ها ، ضد باکتری ها، شربت سینه ، روان کننده ها و غیره همگی از مواد پتروشیمیایی تولید می شوند. همچنین رزین ها نیز در فرایند تولید و خالص سازی داروها مورد استفاده قرار می گیرند.
محصولات پتروشیمی در صنایع آرایشی و بهداشتی
محصولات آرایشی و بهداشتی امروزه از مصرف بالایی در میان جوامع مختلف برخوردار هستند، هر چند در سال های اخیر تلاش برای جایگزین نمودن ترکیبات طبیعی با مواد شیمیایی مورد استفاده در آنها در حال انجام بوده است اما بسیاری از مواد پتروشیمیایی مورد استفاده در آنها هنوز غیر قابل جایگزین هستند. برخی از ترکیباتی که در لوازم آرایشی بهداشتی استفاده می شوند عبارتند از فنول اکسی اتانول، واکس ها و غیره.
صنعت اتومبیل سازی
امروزه تولید اتومبیل های سبک تر و دارای استحکام بیشتر به یکی از اولویت های تولید کنندگان تبدیل شده است. پلیمرها و کوپلیمرها که بخش بزرگی از آنها محصولات پتروشیمی هستند کمک زیادی در این زمینه به تولیدکنندگان کرده اند. مثالی از این ترکیبات پلی اتیلن سولفید است که در ساخت بخش های مختلف یک خودرو می تواند مورد استفاده قرار بگیرد.
http://www.uobabylon.edu.iq/eprints/publication_10_18686_164.pdf
