میکروپلاستیک ها و خطرات آن

میکروپلاستیک ها قطعات کوچک پلاستیک با کمتر از 5 میلی متر طول می باشند که وجود آن ها در اقیانوس ها می تواند برای زندگی آبزیان مضر واقع شود. در ادامه با این مواد و خطرات آن ها بیشتر آشنا می شویم.

پلاستیک ها شایع ترین نوع زباله در اقیانوس ها و دریاچه ها به حساب می آیند. بقایای این مواد می تواند در هر سایز و یا شکلی موجود باشد اما به ذرات با سایزی کمتر از 5 میلی متر (به اندازه ی دانه ی کنجد) میکروپلاستیک می گویند. در واقع این مواد می توانند سایزی در حدود 5 میلی متر تا 1 میکرومتر داشته باشند. ذرات کوچکتر از 1میکرومتر تا 100 نانومتر را زیر مجموعه ی این مواد می نامند و با نام نانوپلاستیک ها شناخته می شوند. مطالعات نشان می دهد که اکثر اجزای ذرات پلاستیکی دارای اندازه های مختلف در محدوده میکرومتر هستند.

 ترکیبات فوق از فیلتراسیون های آب به راحتی عبور می کنند و وارد محیط زیست می شوند در نتیجه تهدید بالقوه ای برای زندگی آبزیان به شمار می روند. در سال های اخیر تحقیقات وسیعی برای جداسازی و حذف اثرات مخرب این مواد انجام پذیرفته است و راه هایی از جمله رسوب دهی شن ها و آب های سطحی حاوی میکروپلاستیک برای جداسازی این مواد توسعه و مورد آزمایش قرار گرفته است. امید است تحقیقات آزمایشگاهی انجام گرفته بتواند گام های موثری در حذف اثرات میکروپلاستیک ها بر محیط زیست و سلامتی جانداران داشته باشد.

خواص

میکروپلاستیک ها شامل اتم های هیدروژن و کربن در زنجیره های پلیمری هستند. ترکیباتی دیگر از قبیل فتالات ها و پلی برومو دی فنیل اتر PBDEs و تترا فرومو بیس فنل آ (TBBPA) معمولا در پلاستیک ها حضور دارند و جز مواد اصلی ساخت پلاستیک ها به شمار می روند. بسیاری از این مواد شیمیایی به مرور زمان از پلاستیک خارج و وارد محیط زیست می گردند. همین امر موجب گشته است تا این مواد و ممانعت از ورود آن ها به طبیعت پیش از پیش مورد توجه قرار بگیرد

منابع میکرو پلاستیک ها کجاست؟

هر ساله انسان حدود 400 میلیون تن زباله های پلاستیکی خود را به محیط زیست وارد می نماید. صد ها سال طول می کشد تا به طور کامل این مواد از بین بروند. هر دو ذرات نانو و میکرو پلاستیک ها از بقایای تبدیل پلاستیک های بزرگتر به کوچکتر تشکیل می شوند.

میکروپلاستیک ها به طور کلی به دو دسته ی اولیه و ثانویه تقسیم بندی می شوند.

اولیه: نوع اولیه ی این مواد را می توان در محصولاتی مانند لوازم مراقبت شخصی، گلوله های پلاستیکی مورد استفاده در صنعت، الیاف پلاستیکی مورد استفاده در لباس ها (مانند نایلون) مشاهده نمود. دسته ی اولیه ی این مواد به طور مستقیم از طریق راه های گوناگونی وارد محیط زیست می شود . به عنوان مثال میکروپلاستیک های موجود در محصولات مراقبت شخصی در اثر شست و شو و از طریق کانال های آب و فاضلاب وارد محیط زیست می گردد. همچنین با ایجاد خراش و یا سایش در هنگام شست و شو ی لباس هایی با الیاف مصنوعی شاهد آزاد سازی میکروپلاستیک ها خواهیم بود. همچنین این ترکیبات قطعات کوچکی در پلاستیک های پلی اتیلنی می باشند که به عنوان اکسفولیانت در مواد آرایشی و بهداشتی ،  خمیردندان ها ، الیاف مصنوعی و رزین ها نیز موجود می باشند.

ثانویه: نوع ثانویه ی این مواد از تجزیه ی پلاستیک های بزرگتر به کوچکتر به وجود می آیند. این رویداد معمولا زمانی رخ می دهد که پلاستیک های بزرگتر تحت شرایطی مانند هوا، اشعه ی ماوابنفش خورشید، سایش باد و… قرار بگیرند

به طور کلی از جمله عمده ترین منابع تولیدی این مواد می توان به موارد زیر اشاره نمود:

بقایای صنعت کشاورزی

پرورش آبزیان

صنعت ماهیگیری و کشتی رانی

مدیریت زباله ها

پساب های شهری

و…

خطرات سلامتی

پلاستیک ها تجزیه پذیر نیستند و به همان صورت میکروپلاستیک های اولیه و ثانویه انباشت و باقی می مانند. تا جایی که آلودگی این مواد در اقیانوس ها سالانه 4 الی 16 میلیون تن تخمین زده شده است. همچنین این مواد منبع آلودگی هوا نیز هستند و در ذرات گرد و غبار و معلق موجود در هوا وجود دارند. علاوه بر خطراتی که این مواد می توانند به محیط زیست و زندگی آبزیان وارد کنند، شاهد به خطر افتادن سلامت انسان نیز خواهیم بود.

ترکیبات فوق می توانند سبب جذب و آزاد سازی مواد خطرناک شیمیایی شوند. اجزای پلاستیک ها و یا مواد شیمیایی جذب شده توسط آن ها می تواند در طول سال ها تشکیل شود و در محیط باقی بماند. با وارد شدن این مواد به تغذیه ی آبزیان نگرانی ها برای ورود این میکروپلاستیک ها به غذای انسان در اثر مصرف غذا های دریایی وجود دارد. با این وجود تحقیقات کمی بر روی اثرات این ماده بر روی سلامتی انسان وجود دارد.

مواد شیمیایی خطرناک موجود در این مواد

همانطور که پیش از این نیز گفته شد فتالات ها یکی از مواد اساسی موجود در تولید پلاستیک های انعطاف پذیر می باشند این ماده می تواند موجب رشد سلول های سرطانی شود. با این وجود این مطالعات تنها در قالب آزمایشگاهی ثابت شده است و مستقیما نمی توان ارتباط آن را با سلول های انسانی تایید نمود.

آزمایشات بر روی موش ها نیز ثابت کرده است که این مواد می توانند در کبد، کلیه و روده ها انباشته شوند و سطح مولکول های استرس اکسیداتیو در کبد را بیشتر نمایند. همچنین افزایش بیش از حد این ماده در این موجودات آسیب های مغزی جدی ای را در پی دارد. این طور به نظر می رسد که این ترکیب از درون روده و با کمک خون می تواند به سایر ارگان های دیگر نیز منتقل شود.

بیس فنول نوع آ نیز یکی دیگر از موادی است که در سال های اخیر مورد توجه ی فراوان قرار گرفته است. این ماده که یکی از مواد تشکیل دهنده  ی پلاستیک ها می باشد می تواند سبب ایجاد سرطان خون شود .بیس فنل آ در اغلب بسته بندی های پلاستیکی یا ظروف ذخیره سازی مواد غذایی یافت می شود . اما می تواند مواد غذایی را نیز به خود آلوده سازد.

بعضی شواهد نشان می دهد که بیش فنول نوع آ می تواند هورمون های تولید مثل را به خصوص در زنان تحت تاثیر قرار دهد

چگونه از ورود این مواد به غذاهای مورد استفاده خودداری نماییم؟

این مواد در بسیاری از منابع غذایی یافت می شوند اما بیشترین غلظت وجود این مواد به نظر می رسد در ماهی ها و یا صدف حلزونی باشد. با اینکه هنوز تاثیرات این مواد بر سلامتی انسان به طور واضح مشخص نیست لازم است غذاهایی که مصرف می کنید از کیفیت بالا و از منابع شناخته شده ای تامین گردند .

علاوه بر این همانطور که پیش از این نیز گفته شد میکروپلاستیک ها در بسته بندی مواد غذایی نیز وجود دارند و ممکن است به درون غذا نیز سرایت کنند. در نتیجه استفاده ی کمتر از ظروف پلاستیکی و بسته بندی هایی از این جنس می تواند میزان تولید میکروپلاستیک ها را کمتر سازد و برای محیط زیست نیز مفید واقع شود.

چه کسانی در معرض خطرات این مواد قرار دارند؟

افرادی که در مشاغل زیر مشغول به کار هستند:

• صنعت پلاستیک سازی و یا محصولات ساخته شده با این مواد
• تصفیه ی آب و فاصلاب
• پرورش آبزیان
• در صورت استفاده از خمیردندان ها و یا کرم های حاوی میکروپلاستیک و رفتن به آب های آلوده و اقیانوس های حاوی این مواد
• چه آلاینده هایی بیشترین نگرانی ها را دارند؟
• همانطور که گفته شد این مواد می توانندمواد شیمیایی را جذب نمایند از جمله مهمترین این مواد خطرناک می توان به موارد زیر اشاره نمود
• الاینده های پایدار آلی POPs
• دی فنیل پلی برومات ها PBDEs
• دیفنیل های پلی کربنات PCBs
• هیدروکربن های آروماتیک چند حلقه ای PAHs

تحقیقات آزمایشگاهی

در بریتانیا آزمایش هایی به تازگی بر روی 10 دریاچه، رودخانه و مخزن آب انجام پذیرفته است.

مطالعات نشان می دهد که بیش از 1000 قطعه ی کوچک از پلاستیک در هر لیتر از آب دریاچه ی تایمز در نزدیکی شهر منچستر وجود دارد که همین امر موجب گشت تا در سال گذشته این منطقه به عنوان آلوده ترین منطقه در دنیا شناخته شود. حتی در مناطق دور افتاده ای از قبیل Falls of Dochart و  Loch Lomond در اسکاتلند ، 2 الی 3 میکروپلاستیک در هر لیتر از آب های آن دیده شد.

در یک مطالعه ی اخیر از 15 برند متفاوت از نمک دریایی نشان می دهد که به طور میانگین 600 ذره میکروپلاستیک در هر کیلوگرم از نمک های مورد مطالعه وجود داشت. با این حال همچنان بزرگترین منبع مورد استفاده ی میکروپلاستیک ها توسط انسان همان غذاهای دریایی به شمار می رود. بسیاری از ماهی ها این مواد را به جای غذا مصرف می نمایند که می تواند منجر به تولید و ذخیره سازی مواد سمی در کبد این موجودات شود.

مطالعات بیشتر نشان می دهد که صدف یکی از منابع غذایی دیگر حاوی این ماده است. مقدار 0.36 تا0.47   ذره ی میکروپلاستیک در هر گرم از این ماده وجود دارد. این امر به این معنا است که مصرف کنندگان صدف می توانند تا 11000 ذره از میکروپلاستیک ها را سالانه وارد بدن خود کنند

کاهش میکروپلاستیک ها

بین سال های 1950 تا 2015 چیزی در حدود 6300 میلیون تن ضایعات پلاستیکی تولید شد که در این بین مقدار عمده ای از آن (حدود 4900 میلیون تن) در محیط زیست رها گردید. تحقیقات نشان می دهد این میزان تولید پلاستیک در سال 2050 به 12000 میلیون تن خواهد رسید. با این وجود آلودگی میکروپلاستیک ها عمدتا توسط سیاست گذاران و دولت ها نادیده گرفته می شود. برای کمک به این معضل سازمان هایی وجود دارند که افراد را به بازیافت پلاستیک ها و استفاده ی مجدد از آن ها تشویق می کنند. با اینکه این مشکل مشکلی دیرینه به حساب می آید اما تا سال 2012 اثرات مخرب این مواد هنوز به خوبی شناخته شده نبود. تا اینکه در سال 2015 رئیس جمهور آمریکا اوباما ممنوعیت استفاده از این مواد را در محصولات آرایشی و خمیردندان ها به امضا رسانید.

یکی دیگر از استراتژی های موجود برای به حداقل رساندن آلودگی های ناشی از این مواد استفاده از میکروارگانیسم هایی است که می توانند پلیمر های میکروپلاستیک های مصنوعی را تجزیه نمایند. بسیاری از قارچ ها و باکتری ها قادر به تجزیه ی بیولوژیکی و از بین بردن مواد شیمیایی مانند پلی استایرن، پلی استر پلی اورتان و پلی اتیلن می باشند. چنین میکروارگانیسم هایی می توانند به آب های فاضلاب و سایر منابع آلوده ی موجود اضافه گردند تا آلودگی های ناشی میکروارگانیسم ها به حداقل برسد

منبع:

Rogers, K. (2019, April 22). Microplastics. Retrieved June 24, 2019, from https://www.britannica.com/technology/microplastic

Microplastics: Your Environment, Your Health | National Library of Medicine. (n.d.). Retrieved June 24, 2019, from https://toxtown.nlm.nih.gov/sources-of-exposure/microplastics

US Department of Commerce, & National Oceanic and Atmospheric Administration. (2016, April 13). What are microplastics? Retrieved June 24, 2019, from https://oceanservice.noaa.gov/facts/microplastics.html