کاربرد ادتا در پزشکی

اتیلن دی آمین تترا استیک اسید که ممکن است آن را به نام ادتا نیز بشناسید، به دلیل ویژگی‌های خاص خود، در صنایع متنوعی به کار گرفته می‌شود. ادتا در پزشکی، دندانپزشکی، دامپزشکی و در صنعت داروسازی، در فرمولاسیون داروها نیز کاربرد دارد. در این مقاله به توضیح انواع ادتا، کاربردها و تاثیر آن در درمان بیماری‌های متعدد می‌پردازیم.

EDTA چیست و چه کاربرد هایی دارد؟

اتیلن دی آمین تترا استیک اسید (EDTA)، یک اسید آمینه‌‌ی محلول در آب با فرمول C₁₀H₁₆N₂O₈ است. این ماده به آهن و یون‌های کلسیم متصل می‌شود و حتی در PH خنثی، کمپلکس‌‌های محلول در آب تشکیل می‌دهد. ادتا به چند صورت در دسترس است، از جمله: ادتا 2 سدیم، سدیم کلسیم ادتات و ادتا 4 سدیم، اما همه‌ی این موارد تقریبا عملکرد مشابهی دارند.

کاربرد EDTA در پزشکی

ادتا در پزشکی و مطالعات آزمایشگاهی، به دلیل قابلیت خود برای جذب فلزاتی مانند سرب، جیوه، روی و آهن کاربرد بسیاری دارد. در ادامه، به برخی از این کاربردها اشاره می‌کنیم:

درمان مسمومیت

سازمان غذا و دارو (FDA)، این ماده را به عنوان داروی درمان مسمومیت ناشی از فلزات سنگین تایید کرده است.

درمان هایپرکلسمی

این ماده در درمان اورژانسی هایپرکلسمی (میزان بسیار بالای کلسیم) نقش مهمی دارد.

درمان آریتمی‌های بطنی

ادتا برای کنترل ریتم غیر طبیعی و بی نظم ضربان قلب استفاده می‌شود.

درمان تصلب شرایین

برخی از پزشکان بنا به مطالعات خود بر این باورند که ادتا به عنوان یک آنتی اکسیدان عمل کرده و از آسیب رساندن رادیکال های آزاد به دیواره رگ‌های خونی جلوگیری می کند. در نتیجه، ریسک ابتلا به بیماری تصلب شرایین(انسداد یا تنگی رگ‌ها) کاهش پیدا می‌کند.

همانطور که می‌بینید نقش این ترکیب شیمیایی در پزشکی و بهبود بیماری‌های مختلف بسیار حائز اهمیت است.

کاربرد EDTA در آزمایشگاه

ادتا کاربرد گسترده‌ای در آزمایشگاه‌های شیمیایی و پزشکی دارد که در ادامه به بررسی آنها می‌پردازیم.

کواگولانت یا ماده‌ی ضد انعقاد خون

در آزمایشگاه‌ها، ادتا یک ماده‌ی ضد انعقاد است که خون را برای آنالیزهای مربوطه حفظ می‌کند. ادتا با جلوگیری از انعقاد خون، باعث می‌شود نمونه خون برای مدت طولانی تری به شکل اولیه‌ی خود باقی بماند تا بتوان از آن برای بررسی موارد مختلف همچون شمارش سلول‌های خونی، اندازه گیری سطح هورمون‌ها، جمع آوری نمونه‌های مغز استخوان و سایر تست‌ها استفاده کرد.

عامل حذف کننده‎‌‌ی یون‌های فلزی

در آزمایشگاه‌ها، ادتا برای حذف یون‌های فلزی به کار می‌رود. همچنین، این ماده در بیوشیمی و زیست شناسی مولکولی برای غیرفعال کردن یک سری از آنزیم‌ها، بررسی میزان واکنش پذیری آنها و جلوگیری از آسیب به DNA، پروتئین‌ها و پلی ساکاریدها نقش اساسی دارد.

EDTA در پزشکی و زیست پزشکی نیز کاربردهای تخصصی بسیاری دارد. به عنوان مثال، در دامپزشکی برای جلوگیری از پیشروی زخم قرنیه در بسیاری از حیوانات استفاده می‌شود.

کاربرد EDTA در دندانپزشکی

ادتا در دندانپزشکی نیز بسیار کاربردی است که در ادامه به آن اشاره می‌کنیم:

• پزشکان با کمک این ماده کانال ریشه را شستشو می‌دهند.
• این ترکیب شیمیایی به دلیل توانایی خود در ترکیب با یون کلسیم و غیرفعال سازی آن، به حذف کلسیفیکاسیون دندانی(تجمع کلسیم روی دندان و ایجاد لکه‌های سفید) کمک می‌کند.
• دندانپزشکان و اندودنتیست ها معمولا از محلول ادتای 17 درصد برای حذف اجزای معدنی از دیواره‌ی کانال‌های ریشه و روان‌کاری آنها استفاده می کنند. این ماده به آماده کردن کانال‌ها پیش از درمان کمک می کند.

همانطور که مشاهده کردید، ادتا در دندانپزشکی نیز از اهمیت بالایی برخوردار است و بخشی جدانشدنی از این حوزه به شمار می‌آید.

روش‌های تجویز ادتا

ادتا یک داروی تجویزی است که به صورت پماد، آمپول و قطره موجود است. در این بخش، به بررسی رو‌ش‌های تجویز ادتا در پزشکی می‌پردازیم.

آمپول EDTA

آمپول ادتا در پزشکی به دو روش تزریق عضلانی و وریدی تجویز می شود. تزریق وریدی این ماده باید بعد از رقیق سازی آن و به صورت بسیار آهسته و آرام انجام گیرد. ویال ادتا برای درمان مسمومیت با سرب و سایر مواد رادیواکتیو و آسیب مغزی ناشی از آنها استفاده می شود. همچنین، در درمان ضربان قلب نامنظم، درد قفسه سینه، فشار خون و کلسترول بالا، مشکلات سیستم گردش خون و انسداد رگ‌ها نقش اساسی دارد.

سایر کاربردهای تزریق ادتا شامل درمان سرطان، روماتیسم مفصلی، استئوآرتریت (نوعی بیماری مفصلی)، تباهی لکه زرد (نوعی بیماری چشمی)، دیابت، آلزایمر، مولتیپل اسکلروزیس (MS)، پارکینسون و بیماری های پوستی همچون پسوریازیس و اسکلرودرمی است.

پماد

ممکن است پوست انسان هنگام برخورد با فلزاتی همچون نیکل، مس یا کروم دچار التهاب شود. از پماد ادتا برای درمان این التهابات پوستی استفاده می‌شود.

قطره

قطره‌ی چشم ادتا یکی دیگر از شکل‌های دارویی آن است که برای حذف کلسیم رسوب کرده در چشم مورد استفاده قرار می‌گیرد.

جمع بندی

هدف ما از این مقاله آگاهی بخشیدن و افزایش اطلاعات در مورد یک ماده ی شیمیایی مهم یعنی اتیلن دی آمین تترا استیک اسید یا ادتا است. شما با مطالعه‌ی این مطلب به خوبی با کاربرد ادتا در پزشکی و همچنین عوارض آن آشنا شدید و دانستید که این ماده با توجه به ویژگی‌های منحصر به فرد خود، در زمینه‌های پزشکی و دارویی به عنوان ترکیبی حیاتی شناخته شده است و به بهبود و تسریع روند درمان بیماری‌های مختلف کمک می‌کند.