اتیلن دی آمین تترا استیک اسید که به اختصار تحت عنوان EDTA نیز شناخته می‌شود، به طور گسترده در فرمولاسیون مواد شوینده مورد استفاده قرار می‌گیرد. همانطور که می‌دانید فلزات موجود در آب سخت، مانع عملکرد صحیح مواد شوینده می‌شوند. در چنین شرایطی، EDTA با فلزات سنگین کمپلکس تشکیل می‌دهد و مانع تاثیر این یون‌ها بر عملکرد مواد شوینده می‌شود. اگر در مورد سایر کاربردهای ادتا در شوینده کنجکاو هستید، این مقاله را از دست ندهید.
EDTA چیست و چه کاربردهایی دارد؟
اتیلن دی آمین تترا استیک اسید یک ترکیب شیمیایی با فرمول شیمیایی C10H16N2O8 است که به نام ادتا (EDTA) نیز شناخته می‌شود. این ترکیب به شکل پودر سفید رنگ، بی بو و بی طعمی است که قابلیت انحلال بسیاری در آب دارد. پودر ادتا به عنوان یک ماده‌ی شیمیایی کمکی و آنتی اکسیدان در صنایع بسیاری همچون صنایع شیمیایی، داروسازی، پزشکی، غذایی و کشاورزی به کار برده می‌شود.
انواع ادتا
ادتا 2 سدیم، ادتا 4 سدیم و ادتا 4 هیدروژن سه دسته کلی از این ماده هستند. در این بخش، به معرفی اجمالی هر کدام از آنها می‌پردازیم.
ادتا2 سدیم
این نوع از ادتا با فرمول شیمیایی C10H16N2O8 -2Na، به عنوان جداکننده و کاهش‌دهنده‌ی واکنش یون‌های فلزی کاربرد دارد. ادتا دو سدیم در محصولات آرایشی و بهداشتی، صابون‌ها، کرم‌ها، روغن‌ها، شوینده‌ها و کود‌ها یافت می‌شود.
ادتا4 سدیم
تترا سدیم ادتا با فرمول شیمیایی C10H12N2O8-4Na، به شکل کریستال سفیدرنگی است که در صنایع گسترده‌ای همچون صنعت نساجی، تصفیه آب، تولید ضدعفونی کننده‌ها و شوینده های بهداشتی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
ادتا 4 هیدروژن
ادتا 4 هیدروژن به ترکیب شیمیایی حاوی مولکول اتیلن دی آمین تترا استیک اسید با چهار اتم هیدروژن اطلاق می‌شود. این ماده یک عامل کی‌لیت ساز است که معمولاً در صنایع مختلف از جمله داروسازی، فرآوری مواد غذایی و تصفیه آب استفاده می شود چراکه توانایی بالایی در متصل شدن به یون های فلزی و ساخت ترکیبات پایدار دارد و به همین علت برای حذف یون های فلزی از محلول‌ها یا به عنوان نگهدارنده مفید است. افزودن اتم های هیدروژن به ادتا می‌تواند خواص آن را تغییر داده یا حلالیت آن را افزایش دهد.
ادتا در شوینده‌ها چه کاربردی دارد؟
در این قسمت، به بررسی کاربرد ادتا 2 سدیم و ادتا 4 سدیم در مواد شوینده می‌پردازیم.
کاربرد ادتا دو سدیم در شوینده‌ها
مواد شوینده و پاک‌کننده در آب‌های دارای کلسیم و منیزیم کارایی اندکی دارند. ادتا 2 سدیم استفاده شده در این محصولات، قادر به جذب یون‌های موجود در آب بوده و سختی آن را از بین می‌برد؛ در نتیجه، باعث افزایش قدرت کف‌کنندگی و اثربخشی مضاعف این محصولات می‌شود. به همین علت است که این ماده در انواع شامپوها، محصولات مراقبتی و بهداشتی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
سایر کاربردهای ادتا 2 سدیم
ادتا 2 سدیم در صنعت نساجی نیز به عنوان عامل جذب یون‌ها که از تشکیل ناخالصی در رنگ جلوگیری می‌کند، کاربرد دارد. استفاده از این ماده در صنایع غذایی نیز رایج است چرا که باعث افزایش مدت زمان نگهداری مواد غذایی می‌شود. از نقش این ماده در صنعت داروسازی نیز نمی‌توان چشم‌پوشی کرد. ادتا 2 باعث افزایش جذب آهن می‌شود.
نقش ادتا 4 سدیم در مواد شوینده
این نوع از ادتا نیز عملکردی مشابه ادتا 2 در کاهش سختی آب دارد. این ماده، با جلوگیری از فساد زودهنگام و رشد قارچ‌ها باعث افزایش تاثیرگذاری و پایداری محصولات آرایشی و بهداشتی می‌شود.
نقش EDTA در شامپو
ادتا در شامپو و سایر مواد شوینده برای مقابله با سختی آب مورد استفاده قرار می‌گیرد.این ماده به جلوگیری از رسوب دادن یون‌هایی مانند کلسیم و منیزیم کمک می‌کند تا تداخلی در عملکرد محصولات شوینده ایجاد نکنند.
به طور کلی، نقش ادتا در شوینده به شرح زیر است:
- لکه‌های ایجاد شده روی پارچه را از بین می‌برد.
- رنگ، عطر و بافت محصول را حفظ کرده و ماندگاری محصولات را افزایش می‌دهد.
- یون‌ها و مواد معدنی را از آب سخت و پوست سر پاک می‌کند و در نتیجه باعث ایجاد کف بیشتر و بهبود پاک کنندگی مواد شوینده می‌شود.
- اندازه‌ی کوتیکول‌های مو را کاهش داده و در نتیجه درخشندگی موها افزایش پیدا می‌کند.
- کلر را از موها حذف می‌کند(این مورد برای کسانی که در استخرها فعالیت دارند بسیار حائز اهمیت است)
سایر کاربردهای ادتا 4 سدیم
ادتا 4 نیز همانند ادتا 2، در صنایع غذایی به عنوان عامل افزایش‌دهنده‌ی ماندگاری مواد خوراکی و در صنعت کاغذ و نساجی به عنوان عامل سفیدکننده به کار برده می‌شود.
آیا دی سدیم ادتا برای پوست مضر است؟
این ماده توسط پوست جذب نمی شود و به همین علت آسیب‌زا نیست؛ اما ممکن است باعث ایجاد تحریکات پوستی در افرادی شود که پوست حساسی دارند.
جمع بندی
ادتا یکی از مهم‌ترین ترکیبات مورد استفاده در فرمولاسیون مواد شوینده است. این ماده با یون‌های موجود در آب سخت مقابله می‌کند و مانع اثر منفی این یون‌ها بر مواد شوینده می‌شود. از سایر کاربردهای ادتا در شوینده می‌توان به از بین بردن لکه‌های روی پارچه و حفظ عطر و بافت محصولات اشاره کرد. این ماده جذب پوست نمی‌شود و نمی‌تواند به آن آسیب برساند. با این وجود، ممکن است برخی افراد به این ماده حساسیت داشته باشند و پس از لمس محصولات حاوی ادتا علائمی مانند التهاب پوستی را تجربه کنند.
