کود آهن چیست ؟ | میزان مصرف و نحوه استفاده از کود آهن

کود آهن یکی از منابع عنصر Fe ( عنصر گروه هشتم جدول تناوبی) است که جزء ریز مغذی های مورد نیاز گیاهان طبقه بندی می شود، به این معنی که توسط گیاهان در مقادیر کمتری نسبت به عناصر مغذی اولیه یا ثانویه مورد نیاز است. بنابراین عدم تعادل بین حلالیت این عنصر در خاک و تقاضای آن توسط گیاه باعث بروز اختلالاتی در گیاهان می­ شود. اگرچه این عنصر در بیشتر خاک‌های هوادیده به وفور وجود دارد اما فعالیت بیولوژیکی آن کم است. در این مقاله به بررسی نقش انواع کود آهن و علائم کمبود این عنصر در گیاهان، نحوه اعمال آن به صورت طبیعی، نحوه استفاده و میزان مصرف کود آهن برای گیاهان آپارتمانی، درختان و… پرداخته شده است.

حد بحرانی و اشکال آهن در خاک

این ماده در خاک به شکل کانی­های هماتیت (Fe2O3) زئوتیت (FeOOH) پیریت (FeS2) الیوین (SiO4(Mg,Fe) به مقدار 5600 ppm در پوسته زمین و 100000 – 10000 ppm در خاک یافت می­ شود.

قابلیت جذب خاک­ها تحت تاثیر عوامل زیر می باشد:

• PH خاک
• عدم تهویه کافی
• مقدار بیکربنات و مواد آلی خاک: در صورت زیادی یون بیکربنات و کمبود مواد آلی خاک مقدار این عنصر بشدت کاهش می­ یابد و در این شرایط علائم کمبود ظاهر می­ شود.
• عدم مصرف آبهای حاوی بیکربنات و مصرف کود آهن­ دار

حد بحرانی این عنصر در خاک های نواحی خشک با مقدار بالای آهک به روش DTPA برابر 5/4 – 5/2 ppm است یعنی اگر آهن استخراج شده با این روش کمتر از 5/2 باشد گیاه دچار کمبود می­ شود.  

چگونه گیاهان آهن را از خاک جذب می‌کنند؟

گیاهان این عنصر را به اشکال اکسیده شده آن ، یعنی Fe3  یا Fe2 از طریق مکانیسم ­های مختلفی جذب می کنند.

• یكی از این روش ها مکانیسم كلاته شدن است که در این روش گیاه تركیباتی به نام سیدروفورها را آزاد می كند كه به آهن چسبیده و حلالیت آن را تقویت می كند. این مکانیسم همچنین باکتری ها را درگیر می کند.
• مکانیسم دیگر شامل آزاد سازی پروتون ها (H+) توسط ریشه های گیاه است که باعث کاهش سطح PH در ناحیه ریشه و در نتیجه افزایش حلالیت این عنصر می­ شود.

همچنین نوع کود نیتروژنی مورد استفاده در حلالیت این ماده موثر می­ باشد به گونه­ ای که جذب ازت آمونیومی توسط ریشه باعث آزاد شدن یون هیدروژن و در نتیجه کاهش PH ناحیه ریشه و به دنبال آن افزایش حلالیت ترکیبات آهن ­دار و جذب توسط ریشه می­ شود، در صورتی که ازت نیتراتی باعث رهاسازی یون هیدروکسید و به دنبال آن افزایش PH و کاهش حلالیت ترکیبات و سپس کاهش جذب آن توسط ریشه می شود.

مقدار  Fe در قسمت­های مختلف گیاهان از 40 تا 200 ppm تغییر می­کند ولی در گیاهان سالم مقدار آن باید از 100 ppm بیشتر باشد. حساسیت گیاهان به کمبود آن متفاوت است حتی ممکن است در بین یک گونه گیاهی واریته های مختلف عکس العمل متفاوتی داشته باشند.

انواع کود آهن ­، مقدار و روش­ های مصرف

کود سولفات آهن یکی از پرکاربردترین انواع کود آهن است که به صورت ابیاری و چالکود مورد استفاده قرار می‌گیرد. استفاده از این کود در خاک هایی با اسیدیته خنثی مناسب است. اگرچه به دلیل رسوب سولفات آهن قابل استفاده در خاک محدود است، اما آزمایش ها نشان می دهد که می توان از این ماده برای کمبود آهن استفاده کرد، به ویژه زمانی که این کودها را با مواد آلی مخلوط می کنند و باعث جلوگیری از رسوب آن می شود. ترکیبات کلاته کننده این عنصر را با قدرت بالا ذخیره کرده و از رسوب آن در خاک جلوگیری می کند. بنابراین، غلظت آهن در خاک افزایش می یابد.

برای جبران کمبود این ماده برای گیاهان زینتی می‌­توان از کود آهن کلاته (chelated iron fertilizer) به صورت محلول پاشی استفاده کرد. در جدول زیر به شرح کودهای مناسب برای خاک‌های اسیدی و قلیایی نیز می‌پردازیم.

کود آهن	مقدار مصرف	اطلاعات مصرف
سولفات آهن	چالکود درختان: 500-1000 گرم برای هر درخت	در زمین کشاورزی و باغات از طریق جایگذاری عمقی (موضعی،چالکود و نواری) و محلول پاشی قابل مصرف است. در خاکهای سبک با آب آبیاری نیز می تواند مورد استفاده قرارگیرد.
	چالکود گیاهان زینتی: حداکثر 200 گرم برای هر درخت
	آبیاری گیاهان زینتی: 100 تا 200 کیلوگرم در هکتار
کود آلی مایع آهن و اسید آمینه	درختان میوه: 2 تا 3 لیتر در هزار لیتر آب	بهترین زمان دادن کود آهن به درخت میوه در اوایل تشکیل میوه است. بهتر است این کود برای سبزی و صیفی جات، پیش از گلدهی و زمان تشکیل میوه مورد استفاده قرار بگیرد. بهترین زمان استفاده از این کود برای گیاهان زراعی اوایل فصل رشد است.
	سبزیجات و صیفی جات: 1 تا 2 لیتر در هزار لیتر آب
	گیاهان زراعی: 1 تا 2 لیتر در هزار لیتر آب
کود کلات آهن 6% (Fe-EDTA و سولفات آمونیوم)	چالکود درختان میوه: در صورتیکه درختان کمبود شدید آهن داشته باشند از 20 تا 30 گرم کود برای هر درخت استفاده می‌شود.	طریقه مصرف کود آهن پودری 6% برای درختان میوه هم به صورت آبیاری و هم چالکود مورد استفاده قرار می‌گیرد. معمولا جهت افزودن این کود به گیاهان زیتنی و محصولات زراعی از آبیاری استفاده می‌کنند. برای استفاده از این کود جهت تقویت گیاهان حساس و بالغ، از روش محلول پاشی استفاده می‌شود.
	آبیاری درختان میوه: برای مصرف این کود به صورت آبیاری، می‌توانید 2 تا 5 کیلوگرم از آن را برای آبیاری هر هکتار زمین استفاده کنید.
	محصولات زراعی: 3 تا 5 کیلوگرم در هکتار
	گیاهان زینتی: 2 تا 4 کیلوگرم در هکتار
	گیاهان حساس: 0.5 کیلوگرم در 1000 لیتر آب
	گیاهان بالغ: 1 کیلوگرم کود در 1000 لیتر آب
Fe- EDTA	مقدار مصرف: 15 -20  کیلو گرم در هکتار غلظت محلول: 2 لیتر در هزار لیتر آب مقدار مصرف برای هر درخت: 400 – 200 گرم	درخاک‌های اسیدی به صورت محلول پاشی ، چالکود و موضعی یا نواری
Fe- HEEDTA	مقدار مصرف: 10 – 15 کیلوگرم در هکتار غلظت محلول: 2 لیتر در هزار لیتر آب مقدار مصرف برای هر درخت: 300 – 100 گرم	در خاک‌های خنثی به صورت محلول پاشی ، چالکود و موضعی یا نواری
Fe- EDDHA	مقدار مصرف: 5 – 10  کیلوگرم در هکتار غلظت محلول: 1 لیتر در هزار لیتر آب مقدار مصرف برای هر درخت: 200 – 50 گرم	در خاک‌های آهکی به صورت محلول پاشی ، چالکود  و موضعی یا نواری

کود سولفات آهن

این کود شیمیایی می‌تواند آهن و گوگرد مورد نیاز گیاهان را فراهم کند. بنابراین، با بهبود تنفس سلولی، در افزایش تولید کلروفیل گیاه و سبز شدن برگ‌های آن نقش موثری دارد. هچنین، این کود با تنظیم pH، میزان قلیایی بودن خاک را کاهش می‌دهد. مزایای کود سولفات آهن به اینجا ختم نمی‌شود. افزودن این کود به درختان میوه باعث بهبود کیفیت محصولات می‌شود.

کود کلات آهن 6%

کود کلات اهن حاوی 6 درصد عنصر آهن است که عنصری ضروری برای گیاهان به شمار می‌آید. این عنصر با بهبود تنفس سلولی و فتوسنتز، میزان کلروفیل را افزایش داده و باعث شادابی گیاهان می‌شود. 

کود آلی مایع آهن و اسید آمینه

کود آهن و اسید آمینه دارای اسید آمینه و آهن کلاته شده با EDTA است به دلیل وجود اسید آمینه در این کود، سرعت جذب آهن در گیاه نیز افزایش پیدا می‌کند. در نتیجه، علائم کمبود آهن گیاه در زمان کمتری رفع می‌شود. 

کود آهن طبیعی

شاید دیده باشید برخی افراد در کنار درختان میخ و یا قطعات فرسوده آهنی چال می کنند. این کار به منظور جبران کمبود آهن انجام می شود و در بسیاری از موارد نیز اثرگذار است. اگرچه در بسیاری از موارد قلیایی بودن خاک مانع از جذب این عنصر توسط گیاه می شود و استفاده از ترکیباتی مانند کمپوست با تنظیم PH خاک، مشکل جذب آهن را نیز برطرف می کنند. یکی از مهمترین مراحل در انتخاب روش مناسب برای جبران کمبود این عنصر یافتن علت اصلی است. pH بالا و وجود فسفر زیاد در خاک می تواند از جذب مناسب و کافی آهن جلوگیری نماید. اصولا توصیه می شود که مقدار عناصر موجود در خاک به صورت کلی تنظیم شوند.

کود آهن مایع

در این کود سولفات آهن یا آهن کلاته به شکل مایع و به صورت اسپری بر روی برگ پاشیده می شود. این کار می تواند مشکل کمبود اهن را به صورت کوتاه مدت حل نماید ولی برای حل مشکل به صورت دائمی باید به دنبال راه حل های دیگری بود.

بهترین کود آهن برای درختان میوه کدام است؟ 

در میان انواع کود آهن، کود سولفات آهن یکی از بهترین موارد برای درختان میوه است، زیرا این ماده در ساختار خود گوگرد دارد که به کاهش اسیدیته خاک و افزایش توانایی ریشه برای جذب آهن کمک می‌کند.

عمق مناسب برای چالکود درختان چقدر است؟

زمانیکه فعالیت ریشه گیاه کم است، یعنی اواخر پاییز یا اوایل زمستان، در فاصله اندکی از ریشه گیاه چالکود حفر کنید. زیرا، در این صورت ریشه گیاه می‌تواند مواد مغذی مورد نیاز خود را از کود دریافت کند. البته، حین حفر چالکود برای درختان مسن تر باید به فاصله ان از ریشه دقت داشته باشید تا به ریشه گیاه آسیبی وارد نشود. زیرا، درختان مسن تر ریشه بزرگتری نسبت به درختان جوان تر دارند. برای اکثر درختان عمق چالکود 60 سانتی متر مناسب است و در شرایطی که گیاهان جوان تر باشند، 30 سانتی متر چالکود باعث می‌شود ریشه بتواند تمامی مواد مغذی را از کود شیمیایی دریافت کند. در شرایطی که شما می‌توانید جهت خرید کود آهن با همکاران ما در مبتکران شیمی تماس بگیرید و اطلاعات بیشتری در مورد قیمت کود سولفات آهن و انواع کودهای دیگر کسب کنید.

کود اهن برای درخت انگور

داشتن رنگ زرد و سبز در برگ های تازه می تواند نشانه کمبود آهن در درختان مو باشد. اگر کمبود بسیار شدید باشد این اثر را می توان در برگ های قدیمی تر نیز مشاهده نمود. با این حال اکثر خاک ها آهن لازم برای رشد درختان انگور را دارند ، پس باید ابتدا مطمئن شد که زرد شدن برگ ها دلیل دیگری نداشته باشد. یکی از عوامل قابل تامل میزان اسیدیته خاک است، اگر خاک قلیایی باشد (یعنی دارای pH بیشتر از 7 باشد) می تواند مانع جذب صحیح آهن شود.

برای گیاهان باغچه ای نیز مانند گل رز کمبود آهن خود را به وسیله زرد شدن برگ ها نشان می دهد، که البته در مواردی با کمبود اکسیژن نیز اشتباه گرفته می شود.

نقش در گیاهان

• شرکت در ساختار آنزیم سیتوکرم که یک ترکیب هماتینی و پروتئینی است
• برای تنفس و فرایندهای اکسید و احیا در گیاه ضروری است
• جهت ساخت کلروفیل در گیاهان و در نتیجه رشد و گلدهی ضروری است.

زمانی که کمبود مشخص شود، می­ توان کود آهن را با استفاده از روش محلول پاشی شاخ و برگ در کوتاه مدت این کمبود را درمان کرد اما بهترین را برای پیشگیری این است که کشاورز باید علت واقعی کمبود را شناسایی و آن را درمان کنند تا از بروز مشکل در آینده جلوگیری شود.

غالباً ، كمبود آن نشانگر کمبود ذخیره این عنصر نیست زیرا  ممکن است مربوط به شرایط مختلفی از جمله  سطح کربنات در خاک ، شوری ، رطوبت خاک ، درجه حرارت پایین ، غلظت عناصر دیگر ( فسفر ، کلسیم) و غیره باشد.

علائم کمبود در گیاه

درختان میوه نسبت به سایر محصولات دیگر کمبود آهن را بیشتر نشان می دهند. کمبود این عنصر در غلات حتی در خاک های کشاورزی شور و قلیا مشاهده نشده است. به نظر می ­رسد که غلات نسبت به کمبود مقاومت می ­کنند. علامت اصلی کمبود زردی یا کلروز است این زردی معمولا در بین رگبرگ ها در برگ­های جوان دیده می ­شود به گونه­ ای که رگبرگ­ها به صورت شبکه سبزی در زمینه زردی ظاهر می­ شوند.

در گلابی برگها سفید رنگ و رگبرگ­ها زرد می­ شوند در مواقع کمبود شدید حاشیه برگها ممکن است سوخته شوند. علائم کمبود در کلم و شلغم به سختی از کمبود منگنز متمایز است و باید از تجزیه گیاه برای تشخیص استفاده کرد. جهت رفع این علائم استفاده از کود آهن که در بخش انتهایی توضیح داده شده به صورت محلول پاشی توصیه می شود.

کود آهن برای مرکبات چه نقشی دارد؟

زرد شدن برگ های جدید در گیاهان و ایجاد کلروز از علائم کمبود این عنصر می باشد. در موارد شدید تر از این کمبود برگ ها از زرد به سفید نیز تغییر رنگ خواهند داشت.کمبود آهن اغلب در زمستان به دلیل دمای پایین خاک و فعالیت پایین ریشه رخ می دهد با این حال می تواند به دلیل pH بالای خاک و زهکشی ضعیف نیز ایجاد شود.

با افزودن سولفات آهن یا کلات آهن می توان این عنصر را به خاک اضافه کرد ، با این حال اگر خاک از pH بالایی برخورداز است، برطرف نمودن pH بالای خاک یک درمان طولانی مدت و بهتر به حساب می آید.

تاثیر کود آهن بر گیاه

کود آهن باعث افزایش فتوسنتز گیاه شده و تنفس سلولی را بهبود می‌دهد. در نتیجه برگ‌ها رنگ سبز و ظاهر زیباتری پیدا می‌کنند. همچنین، وقتی گیاهان زینتی تمامی مواد مغذی مورد نیاز خود را از خاک بگیرند رشد و گلدهی بهتری پیدا می‌کنند.

سوالات متداول

نحوه استفاده از کود آهن برای گیاهان آپارتمانی چگونه است؟

برای این منظور می توانید کود های کلاته ماسع استفاده کنید و آن را طبق دستورالعمل به هر جا که کمبود این عنصر در گیاه به صورت زردی و یا سفیدی برگک ها قابل مشاهده است اسپری نمایید. این ماده محلول  است و عموما بلافاصله بعد از اسپری نمودن توسط گیاه جذب می شود بنابراین گیاهان بعد از مدتی علائم بهبود را از خود نشان می دهند. اسپری نمودن یکی از راهکار های سریع کمبود Fe است با این حال زاهکاری موقت به شمار می رود.

لازم است تا خاک گلدان شما فشرده و یا خیلی مرطوب نباشد. افزودن پودر گوشت و یا سولفات آهن در صورتی که pH خاک گلدان بین 5 الی 6.5 باشد نیز می تواند مفید باشد

نقش کود آهن در گیاهان چیست؟

همانطور که گفته شد عنصر Fe جز عناصر ریز مغذی گیاهان به حساب می آید اما بدون وجود این عنصر گیاه نمی تواند کلروفیل تولید و اکسیژن را متابولیزه نماید در نتیجه امکان رشد گیاه متوقف می شود. 

عوارض کمبود آهن در گیاهان چیست؟

با اینکه گیاه برای رشد به مقدار کمی از این ماده احتباج دارد اما در صورت نبود آن ممکن است شاهد از بین رفتن گیاهتان باشید. کمبود این عنصر اغلب به صورت کلروز خود را نشان می دهد در کلروز معمولا برگ های جوان به رنگ زرد دیده می شوند. رنگ زرد به دلیل عدم انتقال اکسیژن ، ناشی از کمبود آهن است. به دلیل عدم رسیدن اکسیژن و عدم تشکیل کلروفیل، گیاه برگ های سبز خود را از دست می دهد.اگر کمبود این عنصر ادامه یابد ، برگهای مسن تر نیز شروع به نشان دادن کلروز می کنند و در نهایت کل گیاه به رنگ زرد دیده می شود و از بین می رود.

چرا گیاهان برای رشد به اهن احتیاج دارند؟

همانند بدن انسان ، این عنصر در گیاهان نیز می تواند سبب حمل عناصر مهم و ضروری مورد نیاز برای رشد گیاه شود. از جمله مهم ترین این عناصر می توان به اکسیژن اشاره نمود. آهن به گیاه کمک می کند تا اکسیژن در ریشه ها ، برگ ها و سایر قسمت های گیاه به خوبی جا به جا شود و گیاه سبز تر و سالم تر به نظر برسد. علاوه بر این، عنصر فوق می تواند به آنزیم ها جهت شکوفایی گیاه کمک کند.

چه اتفاقی می افتد اگر گیاه، اهن کافی دریافت نکند؟

با اینکه گیاه برای رشد به مقدار کمی از این ماده احتباج دارد اما در صورت نبود آن ممکن است شاهد از بین رفتن گیاهتان باشید. کمبود این عنصر اغلب به صورت کلروز خود را نشان می دهد در کلروز معمولا برگ های جوان به رنگ زرد دیده می شوند. رنگ زرد به دلیل عدم انتقال اکسیژن ، ناشی از کمبود آهن است. به دلیل عدم رسیدن اکسیژن و عدم تشکیل کلروفیل، گیاه برگ های سبز خود را از دست می دهد.اگر کمبود این عنصر ادامه یابد ، برگهای مسن تر نیز شروع به نشان دادن کلروز می کنند و در نهایت کل گیاه به رنگ زرد دیده می شود و از بین می رود.

از چه منابعی برای رفع کمبود این عنصر در گیاه استفاده کنیم؟

در ابتدا پیش از آنکه از کود های اهن برای رفع این مشکل کمک بگیرید باید عامل اصلی این کمبود را پیدا کنید. ممکن است خاک گیاهتان به اندازه ی کافی این عنصر را داشته باشد اما سطح کربن ، نمک ، فسفر ، کلسیم و سایر عناصر می توانند بر توانایی گیاهان در جذب آهن تأثیر بگذارند. رطوبت خاک و درجه حرارت پایین نیز از عوامل دیگری هستند که می توانند بر جذب این عنصر تاثیری سو داشته باشند.

چرا خاک های با pH بالا، بیشتر مستعد کمبود این عنصر می باشند؟

خاک های قلیایی به دلیل دارا بودن کلسیم کربنات دارای pH ای در حدود 8 الی 8.5 می باشند. این دامنه ی pH عموما سبب عدم انحلال پذیری عنصر Fe می گردد. در نتیجه حتی در صورت وجود مقدار کافی از این عنصر، همچنان گیاه نمی تواند آن را به درستی جذب نماید. همچنین در زمستان خاک سرد کمبود این عنصر را تشدید می کند.

منابع

IRON NUTRIENT MANAGEMENT IN PLANTS. (n.d.). Retrieved October 22, 2019, from https://www.smart-fertilizer.com/articles/iron.

https://todayshomeowner.com/how-to-treat-iron-deficiency-in-plants/

https://www.jstage.jst.go.jp/article/ras/3/0/3_1/_article