طبق تحقیقات اکثر افراد میل به خرید غذاهایی با رنگ های روشن تر یا زنده تر دارند، یکی از راه های دستیابی به این هدف استفاده از تیتانیوم دی اکسید (Titanium dioxide) است. تیتانیوم یک عنصر فلزی طبیعی با فرمول TiO2 است که سفید ترین و درخشان ترین رنگدانه را دارد. این عنصر در محیط و در معرض اکسیژن اکسیدهای تیتانیوم را می سازد. یک افزودنی مجاز خوراکی است که به عنوان رنگ خوراکی در صنایع غذایی برای افزایش جذابیت بصری محصولات کاربرد دارد. این رنگ مصنوعی خوراکی، یکی از پرکاربرد ترین رنگدانه های غذایی است، که به شکل پودر بی بو برای ایجاد سفیدی و شفافیت طبیعی به غذاها اضافه می شود. این ترکیب مقاومت خوبی در برابر اشعه ماوراء بنفش دارد و از ترک خوردگی و تجزیه مواد جلوگیری می کند.
کاربردهای تیتانیوم دی اکسید:
از این ماده برای سفید کردن محصولات غذایی، دارویی، آرایشی، رنگ ها و کاغذ استفاده می کنند. با اندکی تغییرات روی این ماده آن را در پلاستیک و محصولات کاغذی استفاده می کنند و باعث افزایش سفیدی رنگ آنها می شوند. به عنوان تقویت کننده رنگ در محصولات آرایشی و بهداشتی مانند رژ لب و کرم های ضد آفتاب، خمیر دندان ها و کرم ها از آن استفاده می کنند.
دی اکسید تیتانیوم در کرم های ضد آفتاب به دلیل مقاومت در برابر اشعه ماوراءبنفش بسیار کاربرد دارد؛ البته از آن در محصولات آرایشی به صورت نانو و کوچکتر از اندازه ی معمول در صنایع غذایی استفاده می کنند. علاوه بر تمام موارد بالا، به عنوان افزودنی مجاز خوراکی در صنایع غذایی نیز حضور دارد. در ادامه متن کاربرد این ماده را در صنایع غذایی بیشتر بررسی خواهیم کرد.
کاربرد تیتانیوم دی اکسید در صنایع غذایی:
فرض کنید می خواهید یک دیوار را رنگ بزنید، قبل از اعمال رنگ روی دیوار ابتدا آن را با زیرسازی آماده می کنید. همین مکانیسم را تولیدکنندگان مواد غذایی با استفاده از تیتانیوم دی اکسید برای محصولات غذایی به کار می برند. این ماده یک افزودنی خوراکی برای افزایش جذابیت بصری در محصولات غذایی است. تولیدکنندگان محصولات خوراکی این ماده را با نام E171 می شناسند و این نام به خلوص درجه غذایی این ماده اشاره دارد. این ماده معمولا با خلوص 99% به غذاها اضافه می شود.
این رنگ مصنوعی خوراکی، توانایی عالی در پراکندگی نور را دارد و قطر مورد استفاده در صنایع غذایی برای این منظور 200 الی 300 نانومتر است. این قطر پراکندگی ایده آل نور را فراهم می کند در نتیجه بهترین رنگ مشاهده می شود. تولیدکنندگان در صنایع غذایی با افزودن مقدار کمی از این ماده به محصولات به این هدف می رسند. در محصولات غذایی اغلب اوقات این ماده را با پروتئین ها و چربی ها ترکیب می کنند تا بدون ضرر از دستگاه گوارش عبور کند.
از تیتانیوم دی اکسید در چه خوراکی هایی استفاده می کنند؟
این ماده در اکثر غذاهای کنسروی، سوپ ها، شیر، مکمل های ویتامین، سس های سالاد، کرم های قهوه، آبنبات ها، شیرینی ها، شکلات ها و تزئینات کیک کاربرد دارد.
بسته بندی محصولات غذایی:
به منظور حفظ ماندگاری محصول، این ماده را در برخی از بسته بندی های مواد غذایی به کار می برند.
حضور این ماده در بسته بندی میوه ها تولید اتیلن در میوه ها را کاهش می دهد، در نتیجه باعث تاخیر در فرایند رسیدن میوه و افزایش عمر مفید آنها می شود. همچنین این ماده دارای فعالیت ضد باکتریایی است.
عوارض جانبی تیتانیوم دی اکسید:
به دلیل مصرف زیاد شیرینی، آبنبات و همچنین جثه کوچک تر کودکان می توان گفت که آنها در روز مقدار بیشتری از این ماده را مصرف می کنند؛ اما به دلیل اثرات نامطلوب این ترکیب، مصرف روزانه آن توصیه نمی شود. البته با رعایت یک رژیم غذایی سالم می توان به راحتی از مصرف آن خودداری کرد. در ادامه برخی از عوارض جانبی این ماده را معرفی خواهیم کرد.
- با توجه به اینکه هنوز تحقیقات کافی در مورد این ماده انجام نشده اما در لیست مواد سرطان زا قرار دارد.
- طبق برخی از مطالعات، استنشاق این ماده باعث سرطان ریه می شود.
- قطر های کمتر از 100 نانومتر از این ماده می تواند از طریق پوست جذب شود.
- در صورت تماس با چشم ها باعث تحریک مختصر آنها می شود.
هیچ گزارشی در مورد عوارض جانبی ناشی از مصرف خوراکی این ماده وجود ندارد. مقدار مصرف این ماده در غذاها به اندازه ای کم هست که خطری برای سلامتی انسان ها نداشته باشد. همچنین سازمان غذا و دارو این ماده را ماده ای کاملا ایمن معرفی کرده است. با وجود تمام موارد بالا، استفاده از این ترکیب در صنایع مختلف در اروپا ممنوع است.
جمع بندی:
تیتانیوم دی اکسید به عنوان یک افزودنی مواد غذایی، در صنایع غذایی کاربردهای فراوانی دارد. این رنگ مصنوعی خوراکی در سس ها، کرم های قهوه و شکلات کاربرد دارد. همچنین به دلیل خواص ضد باکتری در بسته بندی میوه ها برای افزایش عمر مفید آنها، استفاده می شود. سازمان غذا و دارو این ماده را ترکیبی ایمن برای مصارف خوراکی معرفی کرده، اما برخی از مطالعات روی حیوانات خلاف این موضوع را اثبات می کند.