نقش مواد شیمیایی در زندگی ما انکار ناپذیر است. از ساده ترین تا پیچیده ترین مواد، از ترکیبات شیمیایی ساخته شده اند. این مواد تاثیر بسیاری بر زندگی ما دارند. برخی از این مواد می توانند جان ما را نجات دهند. در ساخت داروها و پزشکی استفاده می شوند. برخی دیگر اما می توانند به سلامتی ما و محیط زیست آسیب بزنند. و در این میان چندین مورد از آن ها مرگ آور هستند و با عنوان خطرناک ترین مواد شیمیایی جهان شناخته می شوند. این ترکیبات همان موادی هستند که باعث مرگ بسیاری از افراد مشهور شده اند. برخی از این مواد نیز در جنگ های جهانی به عنوان سلاح شیمیایی استفاده شده اند و باعث مرگ بسیاری از مردم شده اند.
تعریف مواد شیمیایی خطرناک
ماده شیمیایی خطرناک ماده ای است که دارای خواص بالقوه ای برای صدمه زدن به سلامت انسان یا حیوانات، محیط زیست و یا اجسام است. مواد شیمیایی خطرناک اغلب در محل کار به عنوان مواد اولیه، حلال ها، مواد تمیز کننده، کاتالیزورها و برای عملکردهای دیگر استفاده می شود. این موارد معمولاً بر اساس خطری که برای سلامتی و دارایی به وجود می آورند طبقه بندی می شوند.
طبقه بندی مواد شیمیایی خطرناک
مواد شیمیایی خطرناک به شرح زیر دسته بندی می شوند:
- قابل اشتعال یا مواد منفجره (به عنوان مثال نفت، TNT، مواد منفجره پلاستیکی)
- تحریک کننده یا خورنده پوست ، ریه ها و چشم ها (به عنوان مثال اسیدها، قلیایی، رنگ ها، بخارات)
- مواد شیمیایی سمی (به عنوان مثال مونوکسیدکربن، سولفید هیدروژن، سیانور)
بیشتر بخوانید : مواد شیمیایی آزمایشگاهی
آشنایی با مواد شیمیایی خطرناک
در ادامه به معرفی 9 مورد از خطرناک ترین مواد شیمیایی جهان می پردازیم:
هیدروژن پراکسید
این ترکیب که در قدیم بیشتر به عنوان سفیدکننده در خانه ها مورد استفاده قرار می گرفت در غلظت های بالا با کوچکترین فشاری منفجر می شود. هیدروژن پراکسید که به عنوان پیشرانه موتور در جت ها مورد استفاده قرار می گیرد، در سال 2005 در یک حمله (در شهر لندن) مورد استفاده قرار گرفت و جان افراد بسیاری را گرفت.
نیکوتین
از جمله مواد شیمیایی خطرناک موجود در سیگار نیکوتین است که در تنباکو وجود دارد. تنباکو گیاهی از خانواده شبدر است. برگ های خشک شده این گیاه در حدود 0.6 تا 3 درصد از سیگار را تشکیل می دهند. نیکوتین به صورت مایع می تواند از طریق پوست جذب شود و قرار گرفتن در معرض 30-60 میلی گرم از آن در طی چند ساعت باعث مرگ انسان می شود.
سرب
یکی از فلزات پر کاربرد در دنیای ماست، در قدیم برای ساخت بسیاری از تجهیزات ساختمانی از آن استفاده می شد. اما امروزه می دانیم که سرب ماده ای سمی است. شاید سرب به اندازه سایر مواد موجود در این مقاله سمی نباشد اما به دلیل فراوانی زیادی که دارد، می تواند خطر زیادی داشته باشد.
قرار گرفتن طولانی مدت در معرض سرب باعث مسمومیت و در نهایت مرگ می شود، خصوصا زنان باردار و کودکان باید از برخورد با آن اجتناب کنند زیرا باعث اخلال در رشد عصبی کودک می شود.
بیشتر بخوانید : مواد شیمیایی خطرناک موجود در خانه
استریکنین
این ترکیب شیمیایی به عنوان آفت کش برای جوندگان و پرندگان استفاده می شود و مقدار بسیار کمی از آن برای کشتن یک انسان کافی است. شایع است که تعدادی از شخصیت های تاریخی مانند اسکندر و رابرت جانسون با استفاده از این ماده کشته شده اند.
سدیم سیانید (سیانور)
سیانید سدیم دارای یون سیانید است که یک یون بسیار واکنش پذیر است. این ترکیب که با نام سیانور نیز شناخته می شود یکی از معروفترین سم هاست که می تواند با ایجاد اخلال در تنفس سلولی مرگ سریعی را رقم بزند. دوز کشنده این ماده در حدود 200-300 میلی گرم است.
جیوه
جیوه نیز مانند سرب یکی دیگر از خطرناک ترین مواد شیمیایی است. در قدیم از آن در فرآیند ساخت کلاه استفاده می شد و بعدها مشخص شد کسانی که در معرض آن قرار دارند به تدریج دچار زوال عقل خواهند شد. جیوه در دمای اتاق مایع است و می تواند به راحتی تبخیر شود. اما نکته نگران کننده تر این است که جیوه می تواند به راحتی از طریق پوست جذب شود.
نقل است یکی از امپراطورهای چین باستان قرص های حاوی جیوه را برای بدست اوردن زندگی جاویدان میخورد . اما امروز همه می دانیم که او چه اشتباه بزرگی را مرتکب شده بود.
باتراکوتوکسین
باتراکوتوکسین از جمله خطرناکترین مواد شیمیایی است که می تواند در دم جان یک انسان را بگیرد. این ماده قوی ترین سم غیر پپتیدی موجود است. باتراکوتوکسین معمولا از پوست قورباغه سمی استخراج می شود. بومیان آفریقایی از این ماده برای سمی نمودن تیرهای خود استفاده می کنند. جالب است بدانید ، این ماده خطرناک به صورت مستقیم در پوست قرباغه ها وجود ندارد و تولید آن نتیجه هضم سوسک های Melyrid است.
آرسنیک
آرسنیک نیز مانند سیانور یکی دیگر مواد بسیار معروف این لیست است. مانند سرب قرار گرفتن در معرض آرسنیک میتواند موجب مسمومیت و نهایتا مرگ شود. بلع آن نیز مرگ دردآوری را به همراه خواهد داشت. شایع است که آرسنیک باعث مرگ ناپلئون شد که البته بسیاری به صحت آن شک دارند.
عامل نارنجی
تترا کلرو دی بنزونوپی دیوکسین ماده اصلی کشنده موجود در عامل نارنجی است. عامل نارنجی در خلال جنگ ویتنام برای خلع سلاح کردن برخی از مناطق این کشور مورد استفاده قرار گرفته است. این ماده باعث ایجاد تغییرات شدید در نوزادان قبل از تولد می شود. همچنین ضایعات پوستی شدیدی را برای افرادی که در معرض آن قرار دارند به وجود می آورد.
در این مقاله 9 مورد از خطرناک ترین مواد شیمیایی موجود معرفی شدند که باید در مواجه با آنها جانب احتیاط را رعایت نمود. قطعا ترکیبات بسیاردیگری نیز وجود دارند که می توانند در این لیست گنجانده شوند اما متاسفانه فرصت برای معرفی همه آنها وجود ندارد. به عنوان یک قاعده کلی در مواجه با ترکیبات شیمیایی MSDS آن را مطالعه نمایید و با علائم مواد شیمیایی خطرناک آشنا باشید.