سدیم کلرید یا همان نمک خوراکی یک ترکیب یونی است که در آن یون‌های سدیم و کلراید با نسب 1:1 وجود دارند. معمولا به آن نمک خوراکی، نمک معمولی و هالیت (سنگ معدن نمک معمولی) گفته می‌شود. این نمک عمدتا مسئول شوری آب دریا و همچنین مایع بیرون سلولی است که در بسیاری از اورگانیسم‌های چند سلولی موجود است. در بسیاری از فرآیندهای صنعتی و خانگی کاربرد دارد. آب دریا منبع اصلی این نمک است. فرمول شیمیایی کلرید سدیم NaCl است که می توان آن را به صورت خالص از هالیت معدنی به دست آورد.
خواص سدیم کلرید
در زیر به تعدادی از خواص این ماده اشاره شده است.
- در آب به راحتی حل می‌شود و در مایعات دیگر تا حدی محلول یا نامحلول است.
- کریستال‌هایی سفید رنگ هستند که بو ندارند اما طعم و مزه دارند.
- سدیم کلرید در حالت محلول در آب به دلیل وجود یون‌های متحرک رسانای مناسبی برای جریان الکتریسته است.
- نقطه ذوب آن 801 درجه سانتی گراد و نقطه جوش آن 1413 درجه سانتی‌گراد است.
ساختار ملکولی NaCl در شکل زیر نشان داده شده است:
تولید
تبخیر آب دریا یکی از فرآیندهای اصلی تولید نمک است که در بعضی کشورها مانند هند مورد استفاده قرار می‌گیرد. بلورهای به دست آمده معمولا دارای ناخالصی‌هایی همچون سولفات کلسیم، سولفات سدیم و غیره می‌باشد. کریستال‌های خالص با استفاده از حل کردن نمک در مقدار کمی آب و سپس فیلتراسیون محلول به دست می‌آید.
سدیم کلرید وقتی که اتم سدیم در تعامل با اتم کلر قرار می‌گیرد تشکیل می‌شود. این اتفاق وقتی می‌افتد که اتم سدیم یک الکترون به اتم کلر بدهد که باعث می‌شود سدیم مقداری مثبت و کلر مقداری منفی شود. همانطور که می‌دانیم بارهای مخالف، جذب همدیگر می‌شوند، بنابراین یون‌های سدیم جذب یون‌های کلراید می‌شوند و پیوند یونی بین آن‌ها ایجاد می‌شود، که نتیجه آن کریستال‌های نمکی است که خواص آن متفاوت از عناصر اصلی (کلراید و سدیم) است.
بیشتر بخوانید: نحوه تولید سود پرک با استفاده از محلول کلرید سدیم
کاربردهای کلرید سدیم:
- کلرید سدیم به عنوان ماده اولیه در صنعت تولید مواد شیمیایی مختلف مانند کربنات سدیم، سدیم هیدروژن کربنات و … استفاده می‌شود.
- این نمک در تولید شیشه مورد استفاده قرار می‌گیرد.
- در کشورهای سردسیر برای جلوگیری از یخ زدگی جاده‌ها، پل‌ها و غیره مورد استفاده قرار می‌گیرد ( برای این منظور می توان از کلرید منیزیم و کلرید کلسیم نیز استفاده نمود).
- این ماده به طور گسترده‌ای به عنوان نگهدارنده مواد غذایی و طمع دهنده در صنعت مواد غذایی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
سرم سدیم کلرید 9/0 درصد:
تزریق محلول کلرید سدیم 9/0 درصد برای جبران کمبود آب و نمک بدن مورد استفاده قرار می‌گیرد. این دارو همچنین ممکن است با سایر داروهای تجویز شده دیگر مخلوط شود و از طریق ورید تزریق شود. این ماده همچنین می‌تواند به عنوان یک راه حل برای استریل کردن مورد استفاده قرار بگیرد. پزشک معالج حتما باید دز سدیم کلرید مورد استفاده را مشخص کند. اگر می‌خواهید این محلول را با داروی دیگری مخلوط کنید، از پزشک یا داروساز خود بپرسید که آیا مناسب است آن را با داروی دیگر مخلوط کرد یا خیر.
اگر به این ماده آلرژی دارید یا مقدار سدیم خون شما بالا است نباید از آن استفاده کرد. برای این که اطمینان حاصل کنید که می‌توانید از کلرید سدیم استفاده کنید، در صورت وجود هر یک از شرایط زیر به پزشک خود اطلاع دهید:
- فشار خون بالا
- بیماری کلیوی
- نارسایی‌های کبدی (به ویژه سیروز)
- آب آوردن ریه ( که به آنپلورال افیوژن نیز گفته می‌شود)
- آب آوردگی (به خصوص در مچ پا یا پا)
- نارسایی قلبی
- اگر باردار هستید و فشار خون یا آب آوردگی دارید
- در صورتی که شما به بعضی از غذاها و داروها آلرژی دارید
- اگر رژیم غذایی با مقدار نمک کم دارید
قرص سدیم کلرید:
این دارو برای بهبود سطح سدیم بدن مورد استفاده قرار می‌گیرد. هرچند که بسیار نادر است اما ممکن است برخی افراد هنگام مصرف این دارو عوارض جانبی بسیار بد یا حتی کشنده داشته باشند. در صورت داشتن هر یک از علائم زیر که ممکن است مربوط به یک عارضه جانبی بسیار بد باشد، فورا به پزشک خود اطلاع دهید:
- علائم واکنش آلرژیک مانند راش(یک نوع عارضه پوستی)، کهیر، خارش، قرمزی پوست، تورم تاول زدگی، خس خس سینه، سفتی در قفسه سینه یا گلو، سختی در تنفس یا خوردن، تورم دهان/صورت/لب/ زبان یا گلو
- اختلاتی مانند تغییرات خلقی، سردرگمی، درد عضلانی یا ضعف، ضربان قلب، تشنج و …
همچنین از محلول آبی سدیم کلرید در فرآیند برقکافت سدیم هیدروکسید تولید می شود.
مراجع:
https://byjus.com/chemistry/preparation-properties-and-uses-of-sodium-chloride/
https://www.nps.org.au/medicine-finder/sodium-chloride-injection-0-9
https://www.webmd.com/drugs/2/drug-145556/sodium-chloride-0-9-intravenous/details
https://www.drugs.com/mtm/sodium-chloride-oral.html