پی اچ (pH) معیاری است برای اندازه گیری میزان اسیدی و یا بازی بودن یک ماده، هنگامی که در یک محلول آبی قرار دارد. پی اچ 7 به عنوان خنثی شناخته می شود یعنی ماده مورد نظر نه باز است و نه اسید. مواد دارای pH بین 7 تا 14 را باز و مواد دارای پی اچ کمتر از 7 را به عنوان اسید می شناسیم. هر چه این عدد به 14 نزدیکتر باشد ماده مورد نظر قلیایی (بازی) تر بوده و هر چه از 7 کمتر باشد اسیدی تر است.
در این مقاله برخی از مواد معمولی که روزانه با آنها سرو کار داریم مورد بررسی قرار گرفته اند. دقت داشته باشید اسیدها و بازهای قوی می توانند خطرناک باشند پس در هنگام کار با آن ها نکات ایمنی را رعایت فرمایید.
.
پی اچ اسیدهای معمول
میوه ها و سبزیجات اسیدی هستند، به ویژه مرکبات تا جایی که می توانند به مینای دندان آسیب بزنند. شیر معمولا خنثی تلقی می شود زیرا خیلی کم اسیدی است و با گذشت زمان اسیدی تر می شود. ادرار و بزاق انسان پی اچ حدودا 6 دارند و این عدد برای پوست، مو و ناخن نیز حدودابرابر با 5 است.
جدول پی اچ مواد اسیدی
| ماده | pH |
| اسید کلریدریک | 0 |
| اسید سولفوریک (اسید باتری و معده) | 1 |
| آبلیمو | 2 |
| سرکه (اسید استیک) | 2.2 |
| ترشی | 3.5 تا 3.9 |
| گوجه فرنگی | 4.5 |
| موز | 4.5 تا 5.2 |
| باران اسیدی | حدودا 5 |
| قهوه سیاه | 5 |
| نان | 5.3 تا 5.8 |
| گوشت قرمز | 5.4 تا 6.2 |
| پنیر چدار | 5.9 |
| کره | 6.1 تا 6.4 |
| شیر | 6.6 |
| ماهی | 6.6 تا 6.8 |
مواد خنثی
آب مقطر به دلیل حل شدن مقدار کمی کربن دی اکسید و سایر گازها اسیدی است. آب خالص تقریبا خنثی است اما آب باران می تواند مقداری اسیدی باشد.
جدول پی اچ بازهای معمول
بسیاری از پاک کننده ها بازی هستند و عموما pH بالایی نیز دارند. خون تقریبا خنثی است اما کمی بازی است.
| ماده | pH |
| شامپو | 7 تا 10 |
| خون انسان | 7.4 |
| اشک انسان | 7.4 |
| تخم مرغ | 7.8 |
| آب دریا | حدودا 8 |
| جوش شیرین (بی کربنات سدیم) | 8.3 |
| خمیر دندان | حدود 9 |
| شیر منیزیم | 1.5 |
| آمونیاک | 11 |
| حالت دهنده های شیمیایی مو | 11.5 تا 14 |
| کلسیم هیدروکسید | 12.4 |
| سدیم هیدروکسید | 14 |
pH برخی مواد دیگر
این عدد برای خاک بین 3 تا 10 است. برای اکثر گیاهان بین 5.5 تا 7.5 است. اسید معده حاوی اسید کلریدریک و و سایر مواد است و دارای پی اچ 1.2 می باشد.
نحوه اندازه گیری
چند راه برای اندازه گیری pH یک ماده وجود دارد که در ادامه به آنها خواهیم پرداخت:
استفاده از کاغذ
آسان ترین راه استفاده از کاغذ پی اچ سنج است. کاغذ لیتموس یا تورنسل معروف ترین کاغذ جهت سنجش اسیدی و بازی بودن یک ماده است. این کاغذها هنگامی که با محلول تماس پیدا می کنند با توجه به ماهیت آن محلول تغییر رنگ می دهند. تغییر رنگ در این کاغذها به نوع رنگدانه ای بستگی دارد که بر روی سطح کاغذ نشانده شده است و برای تشخیص پی اچ باید دستور العمل های نوشته شده توسط تولید کننده را دنبال کرد.
شناساگرهای شیمیایی
روش دیگر استفاده از شناساگر های شیمیایی مانند متیل اورنج است. در این روش مقداری از نمونه برداشته شده و سپس شناساگر به آن افزوده می شود، تغییر رنگ شناساگر اسید و یا باز بودن یک محلول را نشان می دهد.
استفاده از کیت
کیت های تست pH نیز برای سنجش مایعات در دسترس هستند. این کیت ها معمولا برای مصارف خاصی مانند اندازه گیری پی اچ آب استخر و یا آکواریوم طراحی می شوند.
استفاده از پی اچ متر
دقیق ترین روش استفاده از pH متر است. پی اچ متر ها از کاغذ و کیت گران تر هستند و به کالیبراسیون نیاز دارند از این رو در آزمایشگاه ها و مدارس مورد استفاده قرار می گیرند.
نکات ایمنی
مواد دارای پی اچ بسیار بالا و یا بسیار پایین معمولا خورنده هستند و می توانند باعث سوختگی شیمیایی شوند. برای اندازه گیری pH این مواد می توان ابتدا آن ها را با آب خالص رقیق نموده و سپس مقدار pH را اندازه گیری نمود. این کار تاثیری در عدد بدست آمده نخواهد گذاشت.
نکته مهم : هرگز آب را به درون اسید نریزید، زیرا می تواند باعث پاشیده شدن اسید شود. ابتدا آب را آماده نموده و سپس اسید را به آن بیفزایید.
منبع :
Anne Marie Helmenstine, P. (n.d.). Learn the pH of Common Chemicals Like Vinegar and More. Retrieved August 09, 2020, from https://www.thoughtco.com/ph-of-common-chemicals-603666
