ریز مغذی ها

ریز مغذی ها در کشاورزی به عنوان عناصری با نیاز کمتر ولی اهمیت برابر با ماکرو ها شناخته شده اند. این ترکیبات در گیاهان نقش های اساسی دارند به گونه ای که در صورت کمبود در باعث ایجاد محدودیت در رشد و در نتیجه کاهش عملکرد می شوند. با ما همراه باشید تا با نقش ریزمغذی ها و مقدار مطلوب در گیاهان و علائم کمبود آنها بیشتر آشنا شوید.

پراکندگی کمبود منگنز، مس و مولیبدن در ایران

در ایران کمبود شدید این عناصر ریزمغذی مشاهده نشده است. کمبود مس و منگنز به ندرت و تحت شرایط خاصی ممکن است در مرکبات و سایر درختان و همچنین در گیاهان زینتی رویت شود. به طور معمول در مرکبات کمبود منگنز همراه با کمبود آهن و روی مشاهده می شود. در گلخانه ­ها کمبود منگنز و مس بیشتر دیده می­ شود ولی به هر حال اهمیت اقتصادی زیادی ندارد.

مقدار و اشکال منگنز، مس و مولیبدن در خاک

منگنز در خاک به صورت کانی­های پیرولوسیت MnO2، مانگانیت MnOOH و رودونیت MnSiO3 به مقدار 10000 – 200 پی پی ام مشاهده می­شود. این عنصر در خاک به صورت تبادلی ، محلول و اکسیدهای غیر محلول تجمع می­کند. اکسیدهای منگنز نسبت به شرایط اکسید و احیای خاک ممکن است با ظرفیت های چهار، سه و دو موجود باشند.  حد بحرانی این عنصر در خاک بین 31 – 25 پی پی ام می­باشد به گونه ای که در مقادیر کمتر یا بیشتر از حد گیاهان دچار مشکل خواهند شد.

مس در خاک به صورت کانی­های شالکوسیت Cu2S، شالکوپیریت CuFeS2 به مقدار 10 تا 300 پی پی ام مشاهده می­شود. مس در خاک به غیر از این کانی­ها به صورت تبادلی و ترکیبات آلی یافت می­شود. قابلیت جذب مس در خاک های با مواد آلی فراوان، محیط اسیدی و وجود مقدار زیاد عناصر فلزی دیگر مختل می­شود. حد بحرانی این عنصر در خاک به روش عصاره گیری با  DTPA 5/0 – 3/0 پی پی ام می­باشد.

ریز مغذی ها و علائم کمبود آن ها

مولیبدن در خاک به صورت کانی های  مولیبدنیت MoS2 و لفنیت PbMoO4 به مقدار 10 –  2/0 پی پی ام مشاهده می­شود. این عنصر در خاک بیشتر به صورت محلول، قابل تبادل و تثبیت شده در رس و مواد آلی وجود دارد. هرچه  PHخاک اسیدی­تر باشد احتمال بروز کمبود بیشتر است . حد بحرانی ابن عنصر در خاک 4/0 – 2/0 پی پی ام می­باشد.

دلایل کمبود ریزمغذی ها

با توجه به آنالیز های خاک و گیاه و تجزیه تحلیل های صورت گرفته ، کمبود ریز مغذی ها در بسیاری از خاک ها تأیید شده است.

از دلایل ممصرف عناصر ریز مغذی عبارتند از:

  • نیازهای زراعی با عملکرد بالا ریز مغذی ها را از خاک خارج می کند.
  • افزایش استفاده از کودهای NPK با آنالیز بالا که حاوی مقادیر کمتری از عناصر ریز مغذی هستند.

این عوامل به منظور دستیابی به تغذیه کامل متعادل ، باعث افزایش قابل توجه مصرف و نیاز به ریز مغذی ها می شود.  

شرایطی از خاک که باعث کمبود ریز مغذی ها در برخی محصولات می شود

شرایط خاک که منجر به کمبود این مواد در گیاهانی مانند سویا، گندم، چغندر ، ذرت می شود را در جدول زیر می توانید مشاهده نمایید:

ریز مغذی شرایط خاک محصول زراعی
منگنز در خاک های آلی با PHبالاتر از 8/5

خاکهای شنی با PHبالاتر از 2/6

سویا، گندم، چغندر و ذرت
مس خاک های آلی با PHکمتر از 5/5

خاکهای شنی

گندم و ذرت
مولیبدن خاک های با PH  اسیدی سویا

مقادیر و نقش  منگنز، مس و مولیبدن در گیاه

منگنزدر فعال کردن آنزیم های مختلفی به کار می­روند. منگنز در آنزیم های متابولیسم هیدرات­های کربن، اسید های آمینه و پدیدهای فتوشیمیایی نقش مهمی دارد.

مس یکی از اجزای سیتوکروم a است و در گروهی از آنزیم ها که در آن اکسیژن به طور مستقیم در اکسیداسیون نقش دارد استفاده می شود. این آنزیم ها تیروزیناز ، لاکاز ، اسید اسکوربیک اکسیداز ، هیدروژناز و اکسیداز فعالیت دارد.

مولیبدن یکی از اجزای آنزیم نیترات ردوکتاز که به عنوان یونهای مولیبدات توسط گیاهان جذب می شود و برای فعال کردن آنزیم های باکتری های تثبیت ازت در بقولات و احیای نیترات در دیگر گیاهان  ضرورت دارد. 

حد کمبود و سمیت مقدار منگنز در گیاهان از  500 – 20 در مس 20 – 4 و در مولیبدن 1 – 1/0 پی پی ام تعیین شده است.

علائم کمبود منگنز، مس و مولیبدن در گیاه

از آنجا که کل عناصر ریز مغذی به جز مولیبدن در گیاه بی تحرک یا نیمه متحرک هستند بنابراین بیشتر علائم ظاهری کمبود در برگهای جوان گیاهان دیده می­شود. در جدول زیر برخی از علائم کمبود آورده شده است.

عنصر علائم ظاهری کمبود
منگنز کلروز و زردی بین رگبرگها (مشابه کمبود آهن).

مشاهده زردی در برگهای جوان

مس کلروز شدن سطح برگ  جوان

پیچ خوردن نوک برگ ها جوان

چروکیده شدن رگبرگ ها جوان

مولیبدن علائمی مانند کمبود ازت و آهن

زرد شدن برگهای جوان

کلروز در برگهای پیر

 

کودهای حاوی منگنز، مس و مولیبدن

جهت توصیه میزان کود موردنیاز ریز مغذی ها باتوجه به نتایج تجزیه خاک و گیاه هر چند سال یکبار استفاده نمود. برای رفع کمبود مس و منگنز از سولفات منگنز و سولفات مس به میزان 20 تا 40 کیلوگرم در هکتار  و از محلول 5 در هزار آن برای محلول استفاده می­شود.

همچنین برای رفع کمبود مولیبدن می­توان از مولیبدات سدیم یا آمونیوم به مقدار 150 تا 500 گرم در هکتار و از محلول 1/0 در هزار آن برای محلول پاشی استفاده نمود. مقدار مصرف این عناصر بخصوص مولیبدن را نباید زیاد کرد زیرا سمیت این عناصر به سرعت باعث نابودی گیاه می­شود.

 

منابع

Pioneer. (2019, May 10). Micronutrients for Crop Production. Retrieved October 28, 2019, from https://www.pioneer.com/us/agronomy/micronutrients_crop_production.html#tab3.

Welch, Ross & Shuman, Larry. (1995). Micronutrient Nutrition of Plants. Critical Reviews in Plant Sciences – CRIT REV PLANT SCI. 14. 49-82. 10.1080/07352689509701922.

Micronutrients. (n.d.). Retrieved October 28, 2019, from https://www.cropnutrition.com/efu-micronutrients.

مبتکران شیمی ، خرید و فروش مواد شیمیایی

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *