تهیه محلول ضد عفونی کننده

طرز تهیه محلول ضدعفونی کننده برای دست ها، تجهیزات پزشکی، محیط زندگی، خانه و … دغدغه دیرینه بشر بوده است. پیدایش و انتشار ویروس ها و مریضی های جدید و ناشناخته لزوم شناخت و استفاده از مواد ضد عفونی کننده مناسب را بیش از پیش نمایان می سازد.

تاریخچه

بیش از 100 سال پیش Semmelweis اثرگذاری محلول هیپوکلریت بر روی تب در مادران را مطرح کرد. LOwbury و همکارانش اثرگذاری شستشوی دست ها را با استفاده از یک محلول هیپوکلریت به مدت 30 ثانیه بررسی کردند و دریافتند که اثرگذاری آن از آب مقطر بیشتر نیست. اما روتر (Rotter) متعاقبا فرمول توصیه شده توسط سملویس را که استفاده از محلول هیپوکلریت 4% به مدت 5 دقیقه بود، مورد بررسی قرار داد و دریافت که این فرمولاسیون 30 برابر موثرتر از مالش 1 دقیقه ای با استفاده از ایزوپروپانول 60% است. اما از آنجایی که محلول های هیپوکلریت در صورت استفاده مداوم پوست را تحریک می کنند و بویی قوی دارند، امروزه به ندرت برای بهداشت دست مورد استفاده قرار می گیرند.

محلول های ضدعفونی کننده در کارهای پزشکی در مقایسه با سایر موراد از اهمیت بالاتری برخوردار هستند، خصوصا محلول هایی که برای ضد عفونی کردن پوست، زخم، لوازم جراحی ، دست پرسنل و … مورد استفاده قرار می گیرند. الکل (60 تا 95) درصد و پوویدون آیداین (5 تا 10) محلولهای تایید شده برای ضد عفونی کردن پوست بیمار، شستشوی دست کادر درمان و اسکراب دست در جراحی هستند.

 در روزهای اخیر با شدت گرفتن شیوع ویروس کرونا و نزدیک شدن به ایام عید نیاز است تا بتوانیم با روشی موثر دست ها و محیط زندگی خود را ضد عفونی کرده و آنها را تا حد ممکن از آلودگی بزداییم. در ادامه به این موارد بیشتر خواهیم پرداخت:

ساخت محلول ضد عفونی کننده

الکل ها

برخی از ویروس های لیپوفیلیک مانند ویروس تبخال ، HIV ، آنفولانزا در شرایط آزمایشگاهی تحت تاثیر الکل ها قرار می گیرند. سایر ویروس هایی که کمتر تحت تاثیر قرار می گیرند اما با محلول 60-70% الکل کشته می شوند عباتند از ویروس هپاتیت B و احتمالا هپاتیت C. بر اساس مطالعاتی که بر روی این ویروس ها شده است ، محلول 70% اتانول و 70% ایزوپروپیل الکل در مقایسه با صابون آنتی میکروبیالی که حاوی 4% کلروهگزیدین گلوکونات است، اثرگذاری بیشتری داشته اند.

اتانول 60 تا 95 درصد حجمی توسط منابع مختلف به عنوان یک ضد عفونی کننده مناسب برای مصارف پزشکی و از بین بردن میکروب ها معرفی شده است. در حال حاضر الکل هایی که با عنوان طبی در داروخانه ها به فروش می رسند، اتانول هستند و می توان از آنها استفاده کرد. ایزوپروپیل الکل نیز از دیگر الکل های تایید شده ای است که اثر گذاری آن در ضدعفونی کردن پوست به اثبات رسیده است.

نحوه ساخت

سازمان بهداشت جهانی دو فرمولاسیون را بر پایه اتانول و ایزوپروپانول ارائه کرده است که شباهت های زیادی به یکدیگر دارند، ترکیب درصد زیر برای تهیه یک لیتر محلول ضد عفونی کننده اتانول ارائه شده است:

اتانول 96% (نسبت حجمی): 833.3 میلی لیتر

هیدروژن پراکسید 3% : 41.7 میلی لیتر

گلیسیرین 98%: 14.5 میلی لیتر

خرید گلیسیرین

محلول ضدعفونی کننده الکلی فقط برای سطوح کوچک مورد استفاده قرار می گیرد زیرا قابل اشتعال است. مصرف مداوم و مکرر الکل به عنوان ضد عفونی کننده می تواند باعث تغییر رنگ، تورم ، ایجاد ترک  و سفت شدن در لاستیک و برخی پلاستیک ها شود.

تهیه محلول ضدعفونی کننده خانگی با آب ژاول

سفید کننده ها (وایتکس، آب ژاول) ضدعفونی کننده هایی قوی و موثر برای سطوح محتلف هستند. ماده فعال موجود در سفیدکننده ها عموما هیپوکلریت سدیم است که در از بین بردن انواع باکتری، قارچ و ویروس (آنفولانزا ، کرونا و …) موثر است. مدت زمان توصیه شده برای اثرگذاری برای این ضد عفونی کننده 10-60 دقیقه بیان شده است و به دلیل ارزان بودن به صورت گسترده در مراکز درمانی مورد استفاده قرار می گیرد، اما معایبی نیز دارد که باید به آن توجه کرد:

در تماس با مواد آلی به راحتی غیر فعال می شود

غشاهای مخاطی، پوست و مجاری هوایی را تحریک می کند

در اثر تابش نور خورشید و حرارت دیدن تجزیه می شود

محلول ضد عفونی کننده دست

با مواد شیمیایی دیگر به راحتی واکنش می دهد

با توجه به موراد گفته شده استفاده از این ماده باید بسیار با احتیاط و در محیط دارای تهویه مناسب صورت گیرد. (در محیط بسته استفاده نشود)

طرز تهیه محلول رقیق

ابتدا موارد زیر را حتما رعایت کنید، زیرا در حین کار کردن با مواد شیمیایی ، احتیاط مهمترین شرط است:

ماسک، دستکش لاستیکی و پیش بند ضد آب بپوشید و در صورت موجود بودن عینک نیز بزنید.

کار را در محیطی با تهویه مناسب انجام دهید.

از آب سرد استفاده کنید زیرا آب گرم هیپوکلریت سدیم را غیرفعال می کند.

قبل از شروع به کار حتما برچسپ روی وایتکس (سفید کننده) را به دقت مطاله کنید.

طرز تهیه محلول ضد عفونی کننده خانگی

نحوه انجام کار

ابتدا غلظت هیپوکلریت سدیم موجود بر روی لیبل را بخوانید. معمولا این غلظت 5% است. غلظت توصیه شده برای محلول ضد عفونی کننده سطوح 0.05 درصد است، در نتیجه باید محلول غلیظتر را با آب رقیق کنیم.

برای رساندن غلظت 5 درصد به 0.05 درصد ابتدا یک پیمانه از وایتکس را برداشته و درون یک ظرف می ریزیم، سپس 99 پیمانه آب سرد به آن اضافه می کنیم. بدین ترتیب به محلولی با غلظت 0.05 خواهیم رسید.

اگر غلظت برابر با 5 درصد نبود چکار کنیم :

ابتدا غلظت سدیم هیپوکلریت را بر روی محصول می خوانیم : به عنوان مثال 10 درصد

این عدد (10 درصد) را بر 0.05 تقسیم می کنیم (در اینجا می شود 200)

عدد بدست آمده از تقسیم ، نسبت آب و وایتکس را تعیین می کند. از عدد بدست آمده یکی کم می کنیم (199) . این عدد یعنی به ازای هر 1 پیمانه از سفیدکننده باید 199 پیمانه آب اضافه کنیم.

در مثالی دیگر اگر آب ژاول شما داری یک درصد هیپوکلریت سدیم باشد، باید از یک پیمانه آب ژاول و 19 پیمانه آب برای تهیه محلول ضدعفونی کننده استفاده کنید.

نکات ایمنی در تهیه محلول ضدعفونی کننده

  • سفید کننده می تواند فلزات را خراب کند و به سطوح رنگ شده آسیب برساند.
  • در هنگام کار از لمس کردن چشم ها خودداری کنید و در صورت ورود و تماس، چشم ها را به مدت 15 دقیقه با آب جاری بشویید.
  • سفید کننده ها را هرگز همراه با مواد شوینده دیگر استفاده نکنید، زیرا می تواند باعث کاهش کارایی و ایجاد واکنش های خطرناک شود. به عنوان مثال برخی مواد شوینده در ساختار خود دارای ترکیبات اسیدی هستند که در صورت واکنش با سفیدکننده گازی سمی و خطرناک تولید می کند.
  • آب ژاول هنگامی که در معرض نور خورشید قرار می گیرد، از خود گاز سمی ساطع می کند. بنابراین باید آن را از نور خورشید دور نگه داشت.
  • سدیم هیپوکلریت با گذشت زمان تجزیه شده و اثرگذاری خود را از دست می دهد، پس از محصولات تازه تولید شده استفاده کنید.
  • اگر از سفید کننده رقیق شده استفاده می کنید، آن را به صورت روزانه تهیه کنید و پس از گذشت 24 ساعت آن را دور بریزید.
  • سطوح را از مواد آلی پاک کنید.
  • محلول ضد عفونی ای را که ساخته اید در مکانی خنک، تاریک و دور از دسترس کودکان قرار دهید.

منابع

Tentative final monograph for healthcare antiseptic drug products; proposed rule. Federal Register, 1994, 59:31441-31452.

https://www.who.int/patientsafety/information_centre/Last_April_versionHH_Guidelines%5B3%5D.pdf

Use of disinfectants: alcohol and bleach. (1970, January 1). Retrieved March 2, 2020, from https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK214356/

7 نظر برای «طرز تهیه محلول ضدعفونی کننده خانگی»

  • نیلوفر می‌گوید:

    باسلام ووقت بخیر.بخاطراطلاعات خوب ومفیدتون ممنونم،میشه لطفادرموردضدعفونی کننده های سطوح وترکیباتشون بیشترتوضیح بدید؟مثل ترکیب سرکه سفیدوآب اکسیژنه.

    • مبتکران می‌گوید:

      بله حتما در دستور کارمون این موارد را قرار خواهیم داد.

  • میلاد می‌گوید:

    تو ایران اب ژاول ۵٪ هست تو امریکا ۸٪
    فکر میکنم استانداردی که تو امریکا دادن 0.08 هست
    نه 0.05

    • مبتکران می‌گوید:

      با سلام ، در تمامی فرمولاسیون ها مهم میزان کلر فعال است ، هرچه این غلظت بالاتر باشد زمان از بین رفتن میکروب ها کمتر است. اما از سویی غلظت بیشتر می تواند باعث تحریک سیستم تنفسی شود. استانداردهای گفته شده در این مقاله بر اساس مقالات سازمان جهانی بهداشت نوشته شده اند.

  • پرویز شکرانی می‌گوید:

    سلام و درود خدا برشما راستش تصمیم داریم به اتفاق اهالی کوچه با استفاده از یک پمپ سم پاش اقدام به ضدعفونی محل نماییم در حال حاضر پمپ تهیه شده ولی راستش برای اینکار نمیدانیم از چه فرمولی و چکونه این مواد را تهیه کنیم لطفا راهنمایی فرمایید و در صورت امکان ی شماره تلفن تماس
    قابل ذکر است قصد داریم این کار را در سراسر محله های اطراف هم توشعه بدهیم
    ممنون میشوم خیلی سریع راهنمایی فرمایید

    • مبتکران می‌گوید:

      به مواد شیمیایی برپایه عناصر کربن و نیتروژن آلی اطلاق می شود.

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *