نفت سفید و کاربردهای آن

در گذشته برای ایجاد نور، گرما و انرژی در سراسر جهان از نفت سفید استفاده می کردند. اولین اسناد مکتوب در مورد فرایند تقطیر این ماده توسط محمد بن زکریای رازی، دانشمند ایرانی نوشته شده است. در کتاب الاسرار این دانشمند می توان دو روش برای تولید این ماده را یافت. سال ها بعد چینی ها این ترکیب را از راه استخراج و تصفیه نفت ساختند و سوخت مورد نیاز برای روشنایی لامپ ها را تهیه کردند. نام نفت سفید توسط زمین شناس کانادایی ابداع شد که از نام یونایی آن به معنای روغن موم می آید. سال ها بعد با ورود گاز و برق به خانه ها، محبوبیت این ماده کاهش یافت اما هنوز هم خانه هایی وجود دارند که از این ترکیب برای گرمایش و ایجاد روشنایی بهره می برند. امروزه در سراسر دنیا حدودا 1.2 میلیون بشکه از این ترکیب در روز برای کاربرد های گوناگون مصرف می شود.

نفت سفید چیست؟

یک مایع هیدروکربنی قابل احتراق که از نفت به دست می آید، نفت سفید (kerosene) نام دارد. نام های دیگر این ماده پارافین یا روغن لامپ است، البته تنها شباهت این ماده با پارافین نام مشترک بین این دو است. این ترکیب مایعی شفاف، کم ویسکوز و غیرچسبناک است اما مواد چسبناک مانند موم پارافین را می توان از آن ساخت. این ماده از مولکول های هیدروکربنی تشکیل شده که معمولا بین 6 تا 20 اتم کربن در هر مولکول را دارد و عمدتا شامل 9 تا 16 اتم کربن است.

خواص فیزیکی و شیمیایی:

روش تولید نفت سفید:

امروزه تولید این ترکیب یک فرایند بسیار ساده است. سوخت این ماده یک فراورده نفتی است که از جداسازی ترکیبات سازنده نفت خام تولید می شود. در واقع می توان گفت که از هیدروکربن های حاصل از تقطیر جزئی نفت در دمای بین 75 تا 150 درجه سانتی گراد به دست می آید. فرایند آن به عنوان تقطیر کسری شناخته می شود. در واقع این ماده از تقطیر جزئی نفت خام در پالایشگاه تولید می شود.

کاربردهای نفت سفید:

این ماده یک سوخت همه کاره است که کاربردهای فراوانی شامل سوخت لامپ های نفتی، مواد پاک کننده، سوخت جت، روغن گرمایشی و سوخت پخت و پز دارد.

در ادامه برخی از این کاربردها را معرفی خواهیم کرد.

گرمایش و روشنایی:

در گذشته نفت سفید یک منبع مهم انرژی برای پخت و پز و روشنایی بوده، البته امروزه هم به عنوان سوخت برای اجاق های قابل حمل کاربرد دارد. البته افزودنی هایی به این ماده اضافه می کنند تا تمیز تر بسوزد و دود کمتری تولید کند.

آشپزی:

در بیشتر کشورهای توسعه نیافته مانند هند و نیجریه این ماده سوخت اصلی برای پخت و پز به حساب می آید. همچنین در کوهنوردی ها از این ماده برای اجاق گازهای قابل حمل بهره می برند.

این ماده توانایی کارکرد در دماهای بسیار پایین در زمستان ها یا در ارتفاعات را دارد.

سرگرمی:

از این ماده در شعبده بازی برای اجرای نمایش تنفس یا رقص با آتش استفاده می کنند. دمای شعله این ماده در هنگام سوختن در هوای آزاد بسیار پایین است به همین دلیل خطر کمتری دارد. البته در بعضی موارد به جای آن از اتانول بهره می برند اما اتانول شعله هایی با چشمگیری کمتری و به دلیل نقطه اشتعال پایین خطر بالایی دارد.

صنعت:

این ترکیب قابل اختلاط با بسیاری از مایعات صنعتی است که هم به عنوان حلال و هم روان کننده استفاده می شود. همچنین به عنوان یک عامل خنک کننده در تولید و تصفیه فلزات در شرایط بدون اکسیژن استفاده می شود.

حلال:

برای پاک کردن برچسب ها روی شیشه مانند ویترین فروشگاه ها و از بین بردن موم شمع چکیده شده روی سطح شیشه می توان از این ماده بهره برد. همچنین تمیز کردن زنجیر دوچرخه و موتورسیکلت که با روان کننده های قدیمی کثیف شدند.

سوخت :

در اویل قرن بیستم نفت سفید به عنوان سوخت ارزان قیمت برای تراکتورها و موتورها به حساب می آمد، همچنین برای سوخت کشتی های ماهیگری یا سوخت جت ها استفاده می شد.

اغلب با اکسیژن مایع به عنوان سوخت موشک سوزانده می شود، البته شکل تصفیه شده این ماده برای سوخت جت و بعضی از موتورهای موشک ها استفاده می شود.

سایر کاربردها:

در گذشته از این ماده برای از بین بردن شپش سر بهره می بردند اما امروزه به دلیل خطر سوختگی و ایجاد بیماری های جدی استفاده از آن ممنوع شده است؛ این ماده یک آفت کش خوب برای تمام موجودات زنده به ویژه ساس و شپش سر محسوب می شود. همچنین در آب های راکد برای از بین بردن پشه کاربرد دارد. از این ترکیب برای رقیق کردن رنگ های روغنی در کاربردهای هنری می توان بهره برد.

مضرات نفت سفید:

سازمان بهداشت جهانی این ماده را یک آلاینده می داند؛ دود حاصل از سوختن این ماده حاوی سطوح بالایی از ذرات مضر است که در صورت استفاده خانگی خطرات زیادی دارد. از این خطرات می توان به سرطان، عفونت های تنفسی، آسم، سل و آب مروارید اشاره کرد. همچنین بلع و استنشاق این ماده مضر، خطرناک و کشنده است.

جمع بندی:

نفت سفید یا پارافین یک مایع شفاف و غیر چسبناک است که کاربردهای فراوانی دارد. در گذشته از این ترکیب به عنوان سوخت برای لامپ ها و پخت و پز استفاده می کردند. اما به مرور با ورود گاز و برق استفاده از این ماده کاهش یافت. البته هنوز هم با استفاده از تقطیر جزئی نفت خام این ماده تولید و به کار برده می شود، برای مثال در اجاق های قابل حمل در کوهنوردی این ماده بسیار مفید و ضروری است.