فرمالدهید یا فرمالین از گروه آلدهیدها است. نام این ماده از فرمیک اسید یا جوهر مورچه گرفته شده است. در این متن با خواص، روش تولید، کاربرد ها، عوارض و سرطان زا بودن فرمالدهید بیشتر آشنا خواهید شد:
خواص و ویژگی ها
فرمالین مانند متانول یک ماده شیمیایی فرار است که ماده اولیه برای تولید بسیاری از مشتقات شیمیایی می باشد. این ماده در سال 1859 کشف شد و از ابتدای قرن 20 تولید شد. مشتقات فرمالدهید در رنج وسیعی از محصولات استفاده می شود مانند محصولات چوبی ، پلاستیک ها ، پوشش های سطوح، سازه های خدماتی، اتومبیل، الکترونیک، نساجی و علف کش ها
نام های دیگر فرمالین در جدول زیر آمده است:
| Methyl aldehyde
Fannoform Formalith Formaldehyde solution Methaldehyde Superlysoform Formalina Lysoform Formic aldehyde |
formaldehyde
formalin methanal formol Paraformaldehyde 50-00-0 Methylene oxide Oxomethane Paraform |
این ماده در شکل های ظاهری متفاوتی از جمله گاز و مایع بی رنگ و پودر کریستالی و قرصی وجود دارد که در هر کدام از موارد ممکن است بعضی از خواص آن تغییر کند.
.
| شکل ظاهری | گاز بی رنگ |
| بو | بوی تند |
| وزن مولکولی | 026/30 گرم بر مول |
| دانسیته | 8153/0 گرم بر سانتی متر مکعب در 20- درجه سانتی گراد |
| نقطه ذوب | 92- درجه سانتی گراد |
| نقطه جوش | 19- درجه سانتی گراد |
| حلالیت در آب | 400 گرم بر لیتر |
| لوزی خطر |  |
.
کاربردها
این ماده با توجه به هزینه پایین، خلوص بالا و واکنش های شیمیایی بسیاری که می تواند در آن شرکت کند به عنوان یکی از مهم ترین مواد موجود در صنعت شناخته می شود.
.
در جدول زیر کاربردهای مشتقات این ماده به همراه کاربردهای نهایی آن ها را مشاهده می کنید:
| کاربرد | مشتقات فرمالدهید |
| چسب و پوشش ها برای محصولات چوبی | رزین اوره فرمالدهید UF |
| چسب و پوشش ها برای محصولات چوبی | رزین فنول فرمالدهید PF |
| چسب و پوشش ها برای محصولات چوبی | رزین ملامین فرمالدهید MF |
| محصولات ساختمانی ، دستگاه های الکترونیکی خانگی | پلی اکسی متیلن/پلی استال POM |
| پلی ال ها | |
| رزین های رنگ، روان کننده های سنتزی ، پیشران های انفجاری | پنتا اریتریتول |
| رزین های رنگ، روان کننده های سنتزی ، پلاستیسایزرها ف پوشش ها | تری متیلول پروپان TMP |
| پوشش های یورتان ، فوم های پلی یورتان | نئوپنتیل گلایکول NPG |
| پوشش ها | تری متیلول اتان TME |
| لاکراTHF,PBT, | 1،4 بوتان دی ال |
| فوم های یورتان ، فیبر های الاستیک ، الاستو مر ها | متیلن بیس ( 4 – فنیل ایزو سیانات)/متیل دی ایزو سیانات |
| ساخت رزین | پارافرمالدهید |
| کاتالیست های ترموست برای رزین های فنولی، ترکیبات قالب سازی، شتاب دهنده های ولکانش لاستیک ، درمان حیوانات | هگزا متیلن تترامین (هگزامین / HDTA) |
| سایر | |
| آفت کش ها | گلیفوسات |
| لاستیک های ایزو پیرین | حلال های استخراج |
| آفت کش ها و مواد شیمیایی کشاورز ی | پیریدین |
| پاک کننده های صنعتی و خانگی ، تصفیه آب | عوامل آبکاری ( EDTA و NTA) |
| پلاستیک ها | آکریلیک |
| پلاستی سایزر ها | نیتروپارافین |
| کود های کشاورزی | کودهای کنترل شونده UF |
| رزین های UF وMF | محلول های فرمالدهید-الکل |
| نساجی | تتراکسان |
| پارچه هایی با چاپ ثابت | دی متیلول دی هایدروکسی اتیلن |
| قارچ کش ها، ضد خوردگی و ضد عفونی کننده ها | فرمالدهید و سایر مشتقات آن |
تقاضای جهانی فرمالین بر اساس مشتقات آن را طبق جدول فوق مشاهده می کنید.
انواع رزین های فرمالدهید
بیشترین بخش کاربردهای فرمالین را رزین ها به خصوص رزین های اوره، فنول ملامین فرمالدهید به خود اختصاص داده اند.
بیشترین مصرف این رزین ها در محصولات چوبی و بعد از آن در مصارف شیمیایی می باشد. 4 گروه از محصولات چوبی وجود دارند که در آن ها از رزین ها استفاده می شود .
1) PB یا نئوپان
2) تخته سه لایی
3) ام دی اف
4) تخته OSB
در این محصولات چوبی برای چسباندن اجزا و لایه های مختلف از رزین ها استفاده می شود. همچنین برای پوشش های ضد آب یا جهت زیبایی سطوح چوب از این مواد استفاده می شود.
رزین های اوره فرمالدهید
این نوع از رزین ها از واکنش اوره و فرمالدهید به دست می ایند و بیشتر در نئوپان و تخته سه لایی استفاده می شوند. این نوع از رزین ها ارزان ترین نوع رزین ها می باشند و بیشتر استفاده می شوند. برای درک بهتر واکنش تولید این ماده مقالات بسیاری ارایه شده است اما اگر به صورت ساده بیان شود:
اوره و فرمالین ترکیب شده و از طریق پمپ به واحد چند مرحله ای وارد می شوند. در هر مرحله pH و دما به صورت دقیق کنترل می شود زیرا میزان درجه پلیمریزاسیون بسیار مهم است. سپس ترکیب برای تغلیط بیشتر وارد تبخیر کننده پیوسته می شود تا به میزان غلظت مشخص برسد.
رزین های UF می توانند به فرم جامد باشند اما معمولا با درصدی از آب اعمال می شوند. رزین ها از لحاظ وزنی شامل 70 % فرمالدهید می باشند . رزین های UF 70 الی 85 % جامد هستند که مقدار بسیار کمی متانول و فرمیک اسید را به عنوان ناخالصی دارند . هنگام حمل و نقل باید در جای خنک نگه داری شوند. این مواد همچنین به عنوان anti-block در کود ها نیز کاربرد دارند.
رزین های فنول فرمالدهید یا PF
استفاده از این رزین ها در کشورهای پیشرفته بسیار رایج است اما اخیرا در بازار های نوظهور نیز به فروش می رسد. استفاده در تولید تخته سه لایی پر کاربرد ترین مصرف این ماده است. رزین های فنولی که شامل پلیمرها و الگومر ها می شوند از ترکیب فنول با فرمالدهید به دست می آیند.
رزین های ملامین فرمالدهید یا MF
محصول نهایی واکنش ملامین و فرمالین رزینی هست که پنلهای چوبی با مقاوت رطوبتی و گرمایی بالا را پدید می آورد. این نوع از رزین ها گران ترین نوع و کم کاربرد ترین نوع رزین ها هستند. کاربرد این نوع از رزین ها در لمینت های تزیینی ، پوشش های سطحی گرما سخت و… می باشد.
رشد بازار فرمالدهید در طی سال های 2011 تا 2015 بر حسب (-000- تن متریک)
| ماده | 2011 | 2012 | 2013 | 2014 | 2015 | مجموع 5 سال |
| رزین اوره فرمالدهید | 1335 | 816 | 737 | 1011 | 708 | 4608 |
| POM | 146 | 94 | 199 | 211 | 119 | 769 |
| پنتا اریتریتول | 141 | 99 | 108 | 113 | 88 | 549 |
| TMP,TME,NPG | 38 | 27 | 39 | 40 | 39 | 184 |
| 1,4 BDO | 97 | 52 | 106 | 82 | 89 | 427 |
| MDI | 112 | 111 | 169 | 112 | 75 | 580 |
| رزین فنول فرمالدهید | 437 | 311 | 362 | 340 | 210 | 1659 |
| پارا فرمالدهید | 80 | 67 | 63 | 121 | 77 | 408 |
| هگزامین | 55 | 45 | 38 | 76 | 58 | 272 |
| رزین ملامین فرمالدهید | 95 | 51 | 74 | 51 | 50 | 322 |
| سایر | 320 | 195 | 275 | 291 | 339- | 742 |
| آسیا | 2281 | 1344 | 1028 | 1965 | 851 | 7469 |
| آمریکای شمالی | 151 | 307 | 844 | 228 | 176 | 1707 |
| آمریکای جنوبی | 94 | 49 | 83 | 45 | 2 | 273 |
| اروپا | 208 | 70 | 48 | 113 | 160 | 599 |
| روسیه | 83 | 66 | 139 | 24 | 36- | 276 |
| خاورمیانه | 33 | 28 | 23 | 66 | 20 | 171 |
| آفریقا | 5 | 4 | 6 | 6 | 2 | 23 |
| جمع | 2856 | 1868 | 2170 | 2448 | 1175 | 10518 |
روش تولید فرمالدهید تحت لیسانس Uhde Inventa-Fischer
در شکل زیر روش تولید این ماده قابل مشاهده است:
.
شرح تولید :
محلول فرمالدهید از طریق اکسیداسیون متانول با هوا به دست می آید. در فرآیند UIF واکنش در سطح کاتالیست نقره-کریستال و در دمای 620 تا 680 درجه ساتی گراد و در زمانی که متانول دهیدراته می شود و به صورت جزیی اکسید می شود، رخ می دهد.
مخلوط متانول و آب برای تثبیت دانسیته و ذخیره سازی در تانک آماده سازی با پمپ و به صورت پیوسته وارد تبخیر کننده متانول می شود(1). هوای مورد نیاز برای این فرایند توسط دمنده و در طول یک فیلتر وارد تبخیر کننده متانول می شود. از اینجا ، مخلوط آب ، متانول و هوا وارد راکتور می شود (2) جایی که تبدیل متانول به فرمالدهید رخ می دهد. از آنجایی که واکنش گرما ده است ، گرمای مورد نیاز از خود گرمای واکنش تامین می شود.
-
گاز های واکنش
گاز های منتشر شده از واکنش کاتالیستی شامل فرمالدهید، آب ، نیتروژن ، هیدروژن و دی اکسید کربن می باشد. این مواد در یک بویلرکه مستقیما به راکتور متصل است تا دمای 150 درجه سانتی گراد سرد می شوند.
میزان گرمایی که در بویلر آزاد می شود برای گرمایش تبخیر کننده متانول کافی است. گاز های واکنش وارد برج جذب 4 مرحله ای می شوند (3) ، جایی که جذب فرمالدهید در یک جریان همسو با محلول فرمالدهید و آب اتفاق می افتد . محلول فرمالدهید نهایی از اولین مرحله جذب خارج می شود. گاز اضافی برج جذب با میزان گرمایش حدود 2000 کیلوژول بر متر مکعب در یک واحد احتراق سوزانده می شود.
گرمای آزاد شده از این احتراق برای تولید بخار با فشار بالا استفاده می شود. با بازگردانی مقداری از این گاز اضافی به راکتور می توان به فرمالدهید با غلظت 52 % در خروجی دست پیدا کرد. برای تولید اوره فرمالدهید در قسمت برج جذب به جای آب اوره جایگزین می شود.
تولید فرمالدهید (فرمالین) در ایران
یکی از شرکت های اصلی تولید فرمالین در ایران پتروشیمی شهید رسولی می باشد. این شرکت سال 1380 در منطقه ویژه اقتصادی با هدف تأمین کل تقاضای بازار داخلی کشور و همچنین صادارات محصولات تولیدی خود از جمله فرمالین با ظرفیت سالیانه 66000 تن آغاز بکار نموده است.
مشخصه فرمالین تولیدی این شرکت پتروشیمی
| نوع محصول | Formaldehyde |
| خلوص | 37-55 wt% |
| متانول | 1.0 wt% max. |
| فرمیک اسید | 200 ppm max. |
| کلر | 5 ppm max. |
| شکل ظاهری | Coloriess T |
منابع انتشار فرمالین
بیشترین مقداری از این ماده که ممکن است در هوا موجود باشد در فضاهای بسته و به خصوص در هنگام کار با مواد ساختمانی و چوبی باشد. یک پژوهش گزارش کرده است که حدود 0.1 تا 3.68 ppm از این ماده در فضای خانه و فضاهای بسته موجود است. در خانه های تازه ساز یا متحرک مقدار بیشتری از این ماده وجود دارد. در هوای آزاد در مناطق شهری در آمریکا میزان 11 تا 20 ppb از این ماده وجود دارد.
سیگار کشیدن نیز یکی از منابع انتشار فرمالین می باشد.
عوارض این ماده چیست؟ آیا این ماده سرطانزاست؟
تحقیقات نشان می دهد که اگر مقدار این ماده بیش از 0.1 ppm شود ، امکان سوزش گلو،بینی و چشم ها ، سرفه ، حالت تهوع و… در برخی افراد وجود دارد. مطالعات نشان داده است که بعضی افراد نسبت به این ماده بسیار حساس هستند در حالی که ممکن است برخی دیگر واکنش چندانی به آن نشان ندهند. با اینکه اثرات کوتاه مدت مجاورت با این ترکیب اثبات شده است اما همچنان بر روی اثرات بلند مدتی که این ماده می تواند بر سلامت داشته باشد تحقیقات وسیعی انجام می شود.
در سال 1980 ، مطالعات آزمایشگاهی نشان داد که قرار گرفتن در معرض فرمالدئید می تواند باعث ایجاد سرطان بینی در موش ها شود.
در سال 1987 ، آژانس حفاظت از محیط زیست ایالات متحده (EPA) فرمالدئید را برای افرادی که به طور مکرر و یا با مقادیر بالایی از این ماده سر و کار دارند جز مواد سرطانزا طبقه بندی نمود. امروزه نیز این ترکیب توسط سازمان های گوناگون سرطانزا شناخته شده است و کارکردن با آن نیازمند رعایت نکات ایمنی خاصی دارد.
OSHA در گذشته مقدار مجاز کار با این ماده را 3 ppm در طی 8 ساعت کاری در روز اعلام نمود. اما امروزه مقدار فرمالین در طی 8 ساعت کاری برای کارگران 0.78 ppm اعلام گردیده است.
سازمان حفاظت از محیط زیست استفاده از تخته های تحت فشار را برای مصارف خانگی مناسب دانست زیرا این مواد حاوی رزین فنل هستند ، نه رزین اوره و فرمالدئید کمتری از خود ساطع می کنند و برای تولید محصولاتی مانند مبلمان مناسب می باشند.
سلام خسته نباشید من موهامو کراتینه کردم از این بابت فرمالدهید خیلی نگرانم ایا واسه منی که یکبار این کار رو انجام دادم خطرناک هست یا نه؟
سلام.
خیر یکبار در معرض فرمالدهید بودن آسیب چندانی وارد نمی کند. در صورت ادامه این روند و حضور دائمی در معرض فرمالدهید می تواند خطرناک باشد.
سلام من حدودا یک ماه پیش برای اولین بار موهامو کراتین کردم. در حین کراتین کردن دو بار چشمام و حلقم دچار سوزش شد و از محیط خارج شدم و در هوای آزاد قرار گرفتم و 50 درصد کراتین بود و مابقی مواد احیا بود. آیا من در معرض خطر هستم؟
سلام
خیر اگر فقط یکبار در معرض این ماده بودید و علائم ادامه نداشته باشد، مشکلی پیش نمیاد. اما در صورت در معرض بودن مداوم با این ماده، حتما با پزشک مشورت کنید.
با سلام بنده جدیدن به عنوان مهندس کنترل کیفت در کارخانه ای که مدام کارم با ملامین فرمالدعید و اوره فرمالدعید است مشغول به کار شدم و هر نیم ساعت دستم اغشته به این دو مواد هست ولی سریع میشورم دستم رو و ماسک هم از این معمولی ها میزنم میخاستم ببینم راهکارم برای کار با این مواد چیست و آیا در معرض خطر هستم ؟ ممنون میشم بگین چی کار کنم
سلام. بله متاسفانه اگر به صورت مکرر و طولانی مدت در معرض این ماده قرار بگیرید میتواند مشکلاتی برای سلامتی شما ایجاد شود. استفاده از ماسک معمولی کافی نیست. از ماسک های N95 و در صورت امکان ماسک های جنگی استفاده کنید. دستکش نیترو بپوشید.
با سلام
بنده اخیرا توسط مخلوط کردن پودر فرمالدئید با خاک اره در حال تولید قطعات چوبی توسط قالب و پرس گرم هستم
در طول روز به صورت پیوسته 8 ساعت هم پوستم در تماس هست هم بوی حاصل ازش را تحمل می کنم
در مورد ارتباط پوست با پودر فرمالدئید که در بازار با نام تجاری سامینو 800 فروش می ره می خواستم ببینم عوارضی دارد یا خیر و این که تنفس مستقیم پودر چه تاثیری دارد
سلام
تحقیقات نشان می دهد که اگر مقدار این ماده بیش از 0.1 ppm شود ، امکان سوزش گلو،بینی و چشم ها ، سرفه ، حالت تهوع و… در برخی افراد وجود دارد. مطالعات نشان داده است که بعضی افراد نسبت به این ماده بسیار حساس هستند در حالی که ممکن است برخی دیگر واکنش چندانی به آن نشان ندهند. با اینکه اثرات کوتاه مدت مجاورت با این ترکیب اثبات شده است اما همچنان بر روی اثرات بلند مدتی که این ماده می تواند بر سلامت داشته باشد تحقیقات وسیعی انجام می شود.
سلام ببخشید اگر مواد کراتین مو را با دست و بدون دستکش به مو بزنیم
فرمالئید موجود در مواد کراتین از طریق پوست دست جذب می شود؟
خطرناک است؟
سلام
فرمالدهید به عنوان ماده سرطان زا و یا ماده ای که به رشد سلول های سرطانی کمک می کند شناخته می شود. تا بحال گزارشی از مشکلات حاصل از فرمالدهید موجود در کراتین مو نبوده است. که علت آن این است که بررسی خاصی در این زمینه انجام نگرفته. بنابراین با توجه به مضرات و خطراتی که این ماده دارد بهتر است هنگام کار با آن از دستکش استفاده شود.
سلام
لطفا در مورد راهکار درمانی برای درمان آلرژی ناشی از آن هم مطلب می‌گذاشتند
چون واقعا دوری از آن اجتناب ناپذیر شده
ممنون
سلم
در حال حاضر هیچ روش مطمئنی برای درمان آلرژی وجود ندارد. تنها کاری می توانید انجام دهید استفاده از ماسک های جنگی است. همچنین دستکش نیتریل دارد نیز استفاده کنید.
سلام، امروزه برای صافی و کراتین کردن مو از فرمالدهید استفاده میشود. آیا این ماده در مو باقی می مانند و در سشوار کشی های آتی خطرناک است یا فقط هنگام استفاده خطرناک است؟
سلام مقدار فرمالدئید موجود در این محصولات معمولا در غلظت مجاز می باشد(مواد کراتینه نمودن مو را از برند های تایید شده و معتبر تهیه نمایید) و با آغشته شدن به مو با کراتین موجود واکنش می دهند و با حرارت دیدن سبب صاف شدن مو می گردند . بحث سلامتی پیرامون فرمالدئید در محصولات کراتینه به دلیل حرارت دیدن در هنگام صاف نمودن مو در آرایشگاه ها می باشد. مواد کراتینه در هنگام اعمال در صورت حرارت دیدن به هوا منتشر می شود. در نتیجه آرایشگران و کسانی که به طور مرتب کراتینه نمودن مو را انجام می دهند در معرض خطر این ماده ی سرطانزا قرار خواهند داشت. در نتیجه آرایشگاه ها هنگام کار با محصولات کراتینه حتما باید دارای تهویه ی مناسب باشند.
سلام
یه سوال داشتم ممنون میشم بهم توضیح بدین چطور فرمالین رو آنالیز کنم تا درصد متوجه بشم.
من تازه به عنوان مسئول فنی رفتم سرکار سابقه کاری ندارم بهم گفتن باید فرمالین رو آنالیز کنم ولی هرچی سرچ میکنم چیزی پیدا نمیکنم
ممنون میشم اگه امکانش هست راهنماییم کنید
سلام.
برای این موضوع می تونید از آنالیزهای دستگاهی مثل GC استفاده کنید.
بزرگترین تولید کننده فرمالین کارخانه چسب سامد مشهد هستش نه چیزی که در متن گفتید
بله همین طور هست. صنایع شیمیایی سامد بزرگترین تولید کننده فرمالین در حال حاضر در کشور می باشد. در متن اصلاح خواهد شد.
ممنون از حسن توجه شما.
عالی بود ولی کاش در ارتباط با سلامت افراد هم مطلب بیشتر می پرداخت به ویژه استاندار آن در پارکت ها
ممنون. این مورد در ویرایش های آینده حتما لحاظ خواهد شد.