اتیلن دی آمین چیست ؟ این ماده یک لیگاند دو دندانه می باشد و در صنایع گوناگونی مورد استفاده قرار می گیرد. در این متن قصد داریم تا با این ماده و خواص آن بیشتر آشنا شویم پس با ما همراه باشید.
اتیلن دی آمین یک پلی آمین با خاصیت بازی قوی ،بی رنگ و با بویی همانند بوی آمونیاک می باشد.
به صورت مخفف این ماده را به صورت EDA نمایش می دهند.
از کاربرد های ماده ی فوق می توان به استفاده از این ترکیب در سفید کننده ها، مهار کننده های خوردگی، الیاف الاستومری، رزین های پلی آمید،افزودنی های لاستیک، افزودنی های صنعت نساجی و… اشاره نمود.
همانطور که در ساختار این ماده معلوم است ، ترکیب فوق یک آلیافتاتیک خطی می باشد. سایر خصوصیات این ماده را در جدول زیر می توانید مشاهده نمایید.
خصوصیات فیزیکی و شیمیایی
| ساختار شیمیایی | C2H8N2 |
| جرم مولکولی | 60.100 g·mol−1 |
| دانسیته | 0.90 g/cm3 |
| نقطه ی جوش | 116 °C |
لیگاند دی اتیلن آمین
این ماده یک لیگاند دو دندانه می باشد. لیگاند های دو دندانه دهنده ی دو الکترون در دو اتم می باشند که به آن ها اجازه ی برقراری پیوند با اتم فلزی و یا یون مرکزی را می دهد. نمونه های متداول لیگاندهای دوتایی عبارتند از اتیلن دی آمین (en) و یون اگزالات (ox). در شکل زیر می توانید برقراری پیوند را در لیگاند en مشاهده نمایید. نیتروژن موجود در لبه ی مولکول که به صورت آبی مشخص شده است هر کدام با دارا بودن دو الکترون آزاد می توانند با اتم فلزی و یا یون موجود پیوند بر قرار نمایند.
در شکل بالا این ماده با برقراری پیوند با اتم مرکزی توانسته است یک حلقه ی پنج عضوی تشکیل دهد.
تولید:
از روش های تولید این ترکیب می توان به موارد زیر اشاره نمود:
- فرایند اول: از واکنش 1،2 دی کلرو اتان (EDC) همراه با آمونیاک و جایگزینی NH2/Cl
- فرایند دوم: واکنش مونو متیل آمین (MEA) و آمونیاک با جایگزینی OH/NH2
- واکنش سوم: از واکنش آمونیاک با اتانول آمین در حضورکاتالیزور زئولیت می توان ماده ی فوق را سنتز نمود
واکنش فرایند اول
در فرایند اول EDC با آمونیاک اضافی در دمای 180 درجه ی سانتی گراد و فشار 10 الی 20 بار وارد واکنش می شود. دی اتیلن تری آمین و تری اتیلن تترا آمین در واکنش با EDC تولید می گردد. سود به منظور خنثی نمودن محصول نهایی اضافه می شود . نمک های کلراید به دست آمده ویست (Waste) های این واکنش به حساب می آیند. فرایند تولید این ماده را در زیر می توانید مشاهده نمایید.
ClC2H4Cl+2NH3->NH2C2H4NH2+ higher amines + NH4Cl+Amine chlorides
بازده تولیدی این واکنش حدود 40 الی 60 درصد است
فرایند دوم
در سال 1969 BASF واکنش زیر را برای تولید این ماده پیشنهاد نمود
NH2C2H4OH+NH3->NH2C2H4NH2+H2O
این واکنش در فاز گازی در دمای کمتر از 300 درجه ی سانتی گراد و فشار 250 بار در حضور کاتالیزور های نیکل و هیدروژن و پروموتور هایی مانند CO,Fe و Re انجام می شود. در این واکنش آمونیاک اضافی ، انتخاب پذیری را بهبود می بخشد و واکنش های ثانویه می تواند آمین های بالاتری مانند پیپرازین را به وجود آورد.
یکی از مزیت های این روش نسبت به روش پیشین عدم تولید نمک های کلریدی می باشد
کاربرد
این ماده یکی از اجزای آمینوفیلین می باشد. آمینوفیلین ترکیبی است که در درمان بیماری هایی از جمله آسم و سایر مشکلات تنفسی مورد استفاده قرار می گیرد. این ماده در دارو های دیگری نظیر دارو های آنتی هیستامین و ضد تهوع مورد استفاده قرار می گیرد.
اتیلن دی آمین یک حلال نیز به حساب می آید و می تواند پروتئین هایی مانند آلبومین و کازئین را در خود حل نماید و در محصولاتی مانند رنگ ها، چسب و… یافت گردد. به عنوان یک بازدارنده ی خوردگی این ماده نقش مهمی در رنگ ها و خنک کننده ها دارد.
علاوه بر کاربرد های فوق این ماده به عنوان یک حد واسطه ی مهم در ساخت رزین های پلی آمید ، مواد افزودنی سوخت و روان کننده ها مورد استفاده قرار می گیرد.
ماده ی فوق در تولید پلیمر هایی مانند فیبر های پلی اورتان، پلی (آمیدو آمین) ، اتیلن دی آمید دی هیدروئیدید (EDDI) نقش دارد
این ماده همچنین در ساخت بسیاری از مواد شیمیایی صنعتی نقش مهمی دارد و می تواند مشتقات مهمی با موادی از جمله اسیدهای کربوکسیلیک ، نیتریل ها ، الکل ها ، مواد آلکیلی ، دی سولفید کربن ، آلدهید ها و کتون ها تشکیل می دهد.
کاربرد در کرم ها
این ماده ی ارگانیک در تولید مواد دارویی و ساخت کرم ها کاربرد عمده ای دارد. با این حال ماده ی فوق می تواند واکنش های آلرژیک زیادی را پدید آورد. در نتیجه حتما پیش از استفاده از کرم های حاوی این ترکیب تست آلرژیک موضعی را انجام دهید.
چرا از این ماده در کرم ها استفاده می شود؟
این ماده به دلیل خاصیت تثبیت کنندگی فراوانی که دارد می تواند به صورت عمده در کرم ها به خصوص کرم های آنتی بیوتیکی/ استروئیدی مورد استفاده قرار بگیرد. اتیلن دی آمین به دلیل گزارش های آلرژیک به دست آمده در اثر استفاده از این ترکیب به ندرت در پماد ها و مواد آرایشی و بهداشتی مورد استفاده قرار می گیرد. از نام های این ماده می توان به موارد زیر اشاره نمود:
اتیلن دی آمید دی هیدروکلراید
1،2-اتانیدامین دی هیدروکلراید
کلرواتان آمین
1،2 دی آمینو اتان دی هیدروکلراید
افرادی که به این ماده حساسیت دارند لازم است تا در صورت مشاهده ی این نام ها از کرم های حاوی این ترکیبات خودداری نمایند.