روغن ترمز را می توان یکی از مهمترین مایعات موجود در خودروها دانست. این روان کننده در سیستم ترمز نقش به سزایی ایفا می کند و رابطه مستقیم با ایمنی در حمل و نقل بوسیله خودروها دارد،اما این ترکیب چگونه عمل می کند و کاربرد دی اتیلن گلیکول در آن چیست؟برای پاسخ به این سوال باید اندکی از مکانیزم عملکرد این روغن مهم در وسیله نقلیه خود بیشتر بدانید بنابراین در ادامه مقاله با مبتکران شیمی همراه باشید.
مثل همیشه با طرح چند سوال شروع می کنیم، نخست اینکه سیستم ترمز خودرو چگونه کار می کند؟ مواد شیمیایی به کار رفته در روغن ترمز چیست و مکانیزم عملکرد آن چگونه است؟استاندارد های تولید این روغن چیست؟خورندگی آن به دلیل وجود چه ماده ای است؟
خواص و ویژگیها:
روغن های ترمز فشرده نمی شوند فرمولاسیون آنها بر پایه گلیکول ها (دی اتیلن گلیکول) و سیلیکون ها هستند که دسته اول برای خودروهای سواری دارای سیستم ضد قفل (ABS) و دسته دوم برای خودروهای سنگین و باری استفاده می شود.
مقاومت در حرارت و نقطه جوش بالا، خاصیت روان کنندگی ، پایداری شیمیایی و در نهایت خاصیت ضد خورندگی و زنگ زدایی از سیستم ترمز از مهمترین ویژگی های این مواد می باشد ،البته تولید کنندگان همواره در تلاش برای سازگار کردن این ماده با محیط زیست می باشند اما با توجه به اینکه گلیکولهایی نظیر دی اتیلن گلیکول به عنوان ترکیب اصلی سازنده این مواد،خود سمی بوده و سازگار با محیط زیست نیستند این امر تا کنون محقق نشده است.
مواد تشکیل دهنده :
می توان گفت فرمولاسیون شیمیایی روغن ترمز حاوی سه بخش عمده است:
- حلال های شیمیایی که معمولا حاوی پلی گلیکول اتر ها می باشد،از آنجایی که پلی گلیکول ها به تنهایی معمولا ویسکوزیته بالایی دارند بنابراین از اتر گلیکول ها به عنوان حلال و برای کاهش ویسکوزیته پلی کلیکول ها و تشکیل مایعی یک دست با خاصیت روان کنندگی مناسب در تمامی دماها استفاده می شود.
- مواد روان کننده (Lubricants ) : این مواد از واکنش اکسید های آلکیلین مانند اتیلن و پروپیلن با آب به دست می آیند که باعث ایجاد خاصیت روان کنندگی می شود،این خاصیت را به وضوح در ماده شیمیایی مانند دی اتیلن گلیکول به عنوان یکی از روان کننده های مورد استفاده در روغن های ترمز و ضد یخ ها می توان مشاهده نمود.
- افزودنی ها: می توان گفت 5 درصد از این ماده را افزودنی ها تشکیل می دهند و عمدتا برای افزایش پایداری شیمیایی برای ماندگاری بیشتر، جلوگیری از ایجاد خاصیت خورندگی در سیستم ترمز و همچنین افزایش پایداری حرارتی برای سهولت کارکرد در دمای بالا استفاده می شوند
مکانیزم عملکرد روغن های ترمز چیست؟
مکانیزم عملکرد این ترکیب در سیستم ترمز بسیار ساده است،کل سیستم ترمز تحت فشار است و روغن ترمز در این سیستم جریان دارد، زمانی که پدال ترمز فشرده می شود، این روغن توسط بوستر پا پمپ ترمز، تحت فشار به سمت سیلندرهای ترمز در هر چرخ جریان یافته و از آنجایی که قابلیت فشرده سازی ندارد با ورود به سیلندرهای ترمز در هر چرخ، لنت های ترمز را به دیسکها فشار داده و باعث کاهش دور دیسک چرخ و در نهایت توقف خودرو می شوند. اهمیت این ترکیب زمانی آشکار می شود که توقف خودرو عملا بدون آن غیر ممکن می شود.
شمای سیستم ترمز خودرو را می توانید در تصویر زیر مشاهده نمایید:
استاندارد معیار تولید روغن ترمز چیست؟
این استاندارد توسط سازمان حمل و نقل آمریکا (Department of Transportation) تعریف شده است که شامل (Dot (number می باشد وشماره ها به ترتیب و بر اساس استاندارد تولید سیستم ترمز اعداد 3 تا 5.1 را شامل می شوند
این دسته بندی ها بر اساس میزان پیشرفت سیستم ترمز در خودروها ایجاد شده است،در واقع روغن های با Dot بالاتر برای خودروهای به روزتر ایجاد شده اند که دارای پایداری حرارتی بالاتری از نظر نقطه جوش می باشند.به طور مثال روغن های با استاندارد Dot 3 نقطه جوش 140 درجه سانتی گراد و روغن های منطبق بر استاندارد Dot4 دارای نقطه جوش نردیک به 155 درجه سانتی گراد می باشند،عمده خودروهای سواری شهری از استاندارد Dot 4 پیروی می کنند،البته همواره برای تشخیص روغن سازگار با سیستم ترمز خودرو می توان به دفترچه راهنمای آن مراجعه نمود.خودروهای مسابقه ای به دلیل بازدهی بالاتر و سیستم های ترمز قوی تر از روغن های با استاندارد Dot 5.1 استفاده می کنند.
آیا باید روغن ترمز را تعویض نمود؟
از آنجایی که دی اتیلن گلیکول به کار رفته در این روغن ها جاذب رطوبت است که همین امر در گذر زمان باعث تغییر ترکیب درصد روغن و از دست دادن خاصیت آن می شود بنابراین همواره توصیه می شود آن را هر دو سال یکبار تعویض نمود.
چرا روغن ترمز رنگ خودرو را خراب می کند ؟
روغن های حاوی سیلیکون باعث خرابی رنگ خودرو نمی شوند بنابراین می توان دلیل خورندگی رنگ را در گلیکول های به کار رفته در روغن های ترمز دانست.
تفاوت رنگ بسته بندی این روغن ها ناشی از چیست؟
روغنهای با استاندارد Dot3 دارای رنگ متمایل به آبی روشن و آنهایی که منطبق بر استاندارد Dot4 می باشند دارای رنگ متمایل به زرد هستند که دلیل تفاوت در رنگ بسته بندی نیز از همین جا نشات می گیرد.
نکات ایمنی
در نهایت مساله ای که باید در رابطه با این روغن ها همواره باید به آن توجه نمود این است که روغن ترمز به دلیل طعم شیرین ناشی از وجود گلیکول ها باید همواره از دسترس کودکان دور نگه داشته شود و در صورت بلعیده شدن سریعا به مراکز درمانی مراجعه گردد.
موسسه مبتکران شیمی با سابقه طولانی در تامین مواد شیمیایی مورد استفاده در صنایع مختلف همواره آماده همکاری با فعالین در صنعت می باشد