بور یکی از عناصر اساسی برای رشد گیاه است. این عنصر نیمه فلزی متعلق به گروه 13 ام جدول تناوبی می باشد. اهمیت این عنصر به عنوان یک ماده مغذی گیاهی ابتدا توسط وارینگتون (1923) با علائم کمبود مشخص دانه های لوبیای زودرس نشان داده شد و بعداً توسط براندنبورگ (1931) در پوسیدگی داخلی چغندرقند مشخص شد. از آنجا که بور تاثیر بسیار زیادی در عملکرد محصول دارد بنابراین در باغداری بیشتر از آن استفاده می شود. در ادامه به بررسی آن در خاک،گیاه، علائم کمبود، نحوه، زمان و میزان مصرف کود بور آن پرداخته شده است.
بور و حد بحرانی آن در خاک
مقدار متوسط این عنصر در خاک حدود 30 پی پی ام و گاها تا 200 پی پی ام و به صورت بورات کلسیم یا سدیم یافت می شود و در عین حال مناطق خشک حدود 2 پی پی ام دارند. این عنصر در محلول خاک به عنوان اسید بوریک ، B (OH) 3 و هیدرولیز برگشت‌پذیر به یون بورات با توجه به واکنش زیر اتفاق می افتد
B(OH)3 + H2O = B(OH)4 – + H+ ↔ pKa = 9.2
حد بحرانی برای بیشتر گیاهان 75/0 – 15/0 پی پی ام است. تمام گیاهان در خاکی که مقدار کمتر از 15/0 پی پی ام را دارد دچار کمبود و در مقدار بیش از 75/0 پی پی ام دارای مقدار کافی برای رشد و نمو است. اما در بعضی گیاهان که نیاز بالای به این عنصر را دارند در بازه 75/0 – 15/0 پی پی ام نیز علائم کمبود را نشان می دهند.
شرایطی که بر قابل دسترس بودن بور در خاک موثر هستند شامل:
- فقر خاک از کانیهای بوردار مانند تورمالین و بوراکس
- PH زیاد و رسوب آن به صورت ترکیبات بورات کلسیم
- تثبیت در رسها، مواد آلی و هیدروکسیدها
- خشک و مرطوب شدن متناوب خاک
نقش بور در گیاه
در رابطه با اهمیت و نقش این عنصر در تغذیه گیاهان و بروز علائم اختلال آن ، محققان اظهار دارند كه بور مانع از ریزش انگور و مقاومت در برابر سرمازدگی درختان میوه می شود كه احتمالاً به دلیل تأثیر مفید آن بر كربوهیدرات و متابولیسم پروتئین است.
برای آن در گیاه بیش از 15 وظیفه مختلف تعیین شده که مهمترین آنها عبارتند از :
- تقسیم سلولی در بافت های مریستمی
- تشکیل جوانه های برگ و گل و جوانه گرده
- تشکیل و ترمیم بافت های آوندی
- متابولیسم قند و مواد هیدروکربنه و انتقال آنها
- انتقال کلسیم در گیاه و تنظیم نسبت کلسیم و پتاسیم در بافت های گیاهی
- تنظیم مقدار آب و هدایت آن در سلول
حد بحرانی در گیاه
مقدار بور در گیاه در حدود 25 تا 50 پی پی ام تغییر می کند ولی این مقدار در گیاهان و خاک های مختلف تغییر می کند. معمولا زمانی که مقدار آن در گیاه از 15 پی پی ام کمتر شود علائم کمبود ظاهر می شود. گیاهان براساس نیاز مطابق جدول زیر تقسیم می شوند:
| حد نیاز بور | گیاهان |
| کم نیاز | لوبیا، نخود، غلات، میوه های دانه ریز ، کرفس ، گوجه و آفتابگردان |
| میان نیاز | میوه های هسته دار و سبزیجات، سیب، هندوانه |
| پرنیاز | چغندر، کلم، بقولات علوفه ای |
علائم کمبود و بیش بود در گیاهان
جهت تشخیص میزان کمبود یا بیش بود بور از راههای مختلفی از جمله علائم ظاهری، آنالیز خاک و گیاه استفاده می شود. این عنصر در گیاه متحرک نمی باشد بنابراین علائم کمبود آن بیشتر در برگ های جوان گیاه مشاهده می شود. علائم کمبود قبل از پیدا شدن علائم ظاهری در درون گیاه و در سلول ها پیدا می شود. به گونه ای که سلول های تقسیم شده قادر به جدار شدن از هم نیستند و در دیواره سلولی تجزیه و پوسیده می شوند.
سمیت بور مشابه سایر سمیت های ریز مغذی ها است که در آنها برگ های مسن تر شروع به نشان دادن یک کلروز نوک حاشیه ای یا نوک برگ می کنند که به دنبال آن نکروزه یا سوزانده می شوند. نکروز به سمت داخل برگ پیشرفت می کند و سپس باعث مرگ می شود. این می تواند به سرعت بر همه برگهای پایین تأثیر بگذارد همچنین دامنه بین حد کفایت و سمیت این عنصر کم است.
کمبود در سیب به صورت مرگ جوانه های انتهایی، ریزش میوه ها قبل از رسیدن ، ایجاد لکه های آبگزی در زیر پوست میوه، قهوه ای و چوب پنبه ای شدن و تلخی گوشت میوه نشان داده میشود. در چغندر قند کمبود باعث بدشکلی و شکنندگی دمبرگ، پلاسیدگی و زرد شدن برگ،مرگ جوانه های انتهای و ایجاد لکه های سیاه روی ریشه مشاهده می شود. که می توان با دقت از کود بور جهت رفع علائم کمبود استفاد کرد.
انواع، زمان و مقدار مصرف کود بور دار
از مهمترین ترکیبات بوردار یا اصطلاحا کود بور را می توان بوراکس، پنتا و تترابورات سدیم و کانیهای بوردار نام برد. در ایران بیشتر از اسید بوریک و بوراکس استفاده می شود.
اسید بوریک و بوراکس
این کودها را می توان به روش های مختلف از جمله مصرف خاکی، همراه با آب آبیاری و محلولپاشی بکار برد. میزان استفاده از کود بور به نوع بافت خاک، میزان بارندگی و نیاز گیاه بستگی دارد.
به طور معمول برای گیاهان کم نیاز حدود یک کیلوگرم، برای گیاهان میان نیاز 10 و برای گیاهان پرنیاز 20 کیلوگرم در هکتار اسید بوریک یا بوراکس مصرف شود.
در محلولپاشی بور هر بار در حدود 2 کیلوگرم بوراکس یا اسید بوریک در هکتار را به صورت محلول 1 تا 2 در هزار همراه با مقدار کمی مویان روی گیاهان پاشید شود .از پاشیدن این کودها به صورت جامد بر روی برگ جدا خوداری شود.
مصرف خاکی کود بور بخصوص اسید بوریک برای درختان به صورت چالکود همراه با کودهای آلی و گوگرد در فصل زمستان در قسمت بیرونی سایه انداز درخت به میزان 100 تا 150 گرم برای هر درخت و برای محصورلات زارعی همراه با کودهای دیگر قبل کاشت به میزان 50 تا 70 کیلو گرم در هکتار استفاده شود.
محصول مرتبط: خرید اسید بوریک
محلول پاشی بور برای گیاهان زراعی به میزان 2 تا 4 در هزار و برای درختان به غلظت 3 تا 5 در هزار بعد از برداشت میوه قیل از زرد شدن برگها و یا در فصل بهار قبل از شکوفه دهی همراه کودهای پتاسیمی و سولفات روی استفاده شود.
منابع
Camacho-Cristóbal JJ, Rexach J, González-Fontes A. Boron in plants:deficiency and toxicity. J Integr Plant Biol. 2008 Oct;50(10):1247-55. doi:10.1111/j.1744-7909.2008.00742.x. Review. PubMed PMID: 19017112.
Importance of Boron In Plant Growth: Mosaic Crop Nutrition: Mosaic Crop Nutrition.” Importance of Boron In Plant Growth | Mosaic Crop Nutrition | Mosaic Crop Nutrition, https://www.cropnutrition.com/importance-of-boron-in-plant-growth.
Ahmad, Waqar & Niaz, A & Kanwal, Shamsa & Khalid, M. (2009). Role of boron in plant growth: a review. Journal of agricultural research. 47.
فروش و خرید مواد شیمیایی را به ما در مبتکران شیمی بسپارید.
